Дурузлар: Ҳоким Биамриллаҳнинг вафоти

0

Ҳоким Биамриллаҳнинг бир одати бор эди. У кечаси Қоҳирада, хусусан, Муқаттам тоғи атрофида ёлғиз сайр қилиб, юлдузларни томоша қиларди. Ҳижрий 411 йил шаввол ойинниг 27 куни Ҳоким одатига кўра, Муқаттам тоғи сари йўл олди. Ёнида бир киши ва бир бола бор эди. Лекин у шу чиққанича саройга қайтмади. Шу сабабдан одамлар ўртасида турли хил фикрлар тарқала бошлади.

Баъзилар уни ўзининг синглиси ўлдирган, дейишади. Айтишларича, синглиси уни ўлдиришига икки нарса сабаб бўлган:
1) Ҳоким синглисини эркаклар билан ахлоқсиз муносабатда бўлаётганликда айблаган эди. Синглиси шу сабабдан Ҳоким уни қатл қилишидан қўрқди ва бу кун келишини кутиш ўрнига акасини гумдон қилишни маъқул кўрди;
2) У Ҳокимнинг тутган йўлини хато деб билган. Ўзини худо деб даъво қилгани сабабли хилофат йиқилишидан қўрққан[1].

Баъзилар Ҳоким яҳудларга зулм қилгани учун яҳудийлар томонидан қатл қилинган, дейишади. Баъзилар эса Ҳоким ботинийларнинг сирини фош қилгани сабабли ботинийлар томонидан қатл қилинган, дейишади[2]. Нима бўлганда ҳам, Ҳокимнинг бу тарзда ғойиб бўлиши дурузлар ўртасида “Ҳоким яширинди, у тез орада қайтади ва бутун ер юзига ҳукмронлик қилиб, адолат ўрнатади” деган даъволар ривожланишига сабаб бўлди. Шунга кўра айтиш мумкинки, Ҳокимни ботинийлар ўз режаларини амалга ошириш учун қатл қилган ва жасадини йўқотган бўлишлари эҳтимоли ҳам йироқ эмас.

Шуни ҳам айтиб ўтиш керакки, Ҳоким беркинди ва тез орада қайтиб келади, деган эътиқод ўн икки имомийларнинг Маҳдий ҳақидаги эътиқодидан фарқ қилмайди. Шунинг учун шиалар ичида ўзини маҳдий деган бир қанча қаллоблар чиққанидек, ўзини Ҳоким Биамриллаҳ деб атаган бир қанча каззоб дурузлар ҳам чиқишган.

Сурияда дурузлик даъватини тарқатаётган Сиккин исмли шахс ҳам шулар жумласидан. У ҳижрий 418 йилда ўзини Ҳоким Биамриллаҳ деб чиққан ва қайтганини таъкидлаган. Сиккин ташқи кўринишда Ҳокимга ўхшашлиги унинг ёлғони авж олишига катта ҳисса қўшган. У Мисрга бориб, инсонларни даъват қила бошлаган. Бу ҳам етмаганидек, Ҳокимнинг қасри ёнига бориб, эшик олдида ўзининг Ҳоким эканини ва қайтганини айтиб, жар солган. Унинг бу гапидан ҳатто қаср қўриқчилари ҳам ҳайратда қолишган. Бироз вақт ўтиб, ўзларини қўлга олган аскарлар Сиккиннинг шерикларини ўлдириб, ўзини асир олишган. Сиккин ёлғон гапиргани учун хочга осилган. Сўнг Мисрнинг юқори қисмида Шурут исмли бир қибтий ҳам ўзини худо Ҳоким Биамриллаҳ эканини айтиб чиққан ва Миср давлати уни қўлга олиш учун анча тер тўккан. Ундан сўнг Ибн Курдий исмли шахс чиқиб, худди шу даъвони қилган. Сабаби, ўзини Ҳоким Биамриллаҳ деб даъво қилиш шуҳрат қозонишнинг қулай йўли бўлиб, бунинг учун озгина журъат ҳамда ёлғондан тап тортмасликнинг ўзи етарли эди. Шу тариқа Ҳокимнинг ўртадан ғойиб бўлиши турли хил фитналар чиқишига сабаб бўлди.

Иншааллоҳ, келгуси мақоламизда дурузларнинг асосий эътиқодларини ёритишга ўтамиз.

[1] “Ал-ҳаракотул ботинийя фил оламил исломий” китобига мурожаат қилинг (213-бет).
[2] “Тоифатуд дуруз” китоби, 48-бет.

Муҳаммад Ҳабибуллоҳ (Акбар Саматов): 1988 йил Самарқанд вилоятида таваллуд топган. Ўрта мактабни тугатганидан сўнг диний илм ўрганиш ниятида Тошкент шаҳридаги Кўкалдош мадрасасига ўқишга кирган. У ерда икки йил таълим олганидан сўнг араб тилини мукаммал ўрганиш мақсадида Миср Араб Республикасига бориб, у ердаги Ал-азҳар университетига ўқишга кирган ва университетнинг Исломий Шариат факултетини тугатган. Бошланғич ва асосий илмини шайх Содиқ Самарқандийдан олган. Шунингдек, Абу Исҳоқ Ҳувайний, Мустафо Адавий, Ториқ Эвазуллоҳ, Ваҳид Абдуссалом Болий, Ҳасан Ёсир каби шайхлардан таълим олган. IxlosOrg саҳифасининг асосчиларидан бири. 2013 йилдан буён Туркияда истиқомат қилиб, даъват ва диний таълим соҳаларида фаолият юритиб келмоқда.

Изоҳ қолдиринг