Саҳобий бўлинг: Чўғни чангаллаганлар (1)

0

ИККИНЧИ БЎЛИМ

Чўғни чангаллаганлар

Саҳобалар буюк, нодир ва бетакрор авлоддир. Аллоҳ азза ва жалла уларни башариятнинг энг афзали, набийлар ва расулларнинг хотимаси бўлмиш зотга (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) йўлдош этиб танлади. Улар Аллоҳ элчисининг (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) кўз ўнгларида тарбия топган истисно авлод эди. Аммо бу дегани уларга етиб бўлмайди, улардай бўла олмаймиз дегани эмас. Аллоҳ таоло деди: Агар (яҳуд, насоро ва бошқалардан иборат кофирлар) Пайғамбар олиб келган нарсага сизлар иймон келтирганингиздек иймон келтирсалар, ҳаққа ҳидоятланибдилар… (Бақара, 137).

«Мусталаҳул ҳадис» илмига кўра саҳобалик шартлари

Кўпларни ҳайратга соладиган бир савол билан мурожаат қилмоқчимиз:

– Сиз саҳобамисиз?

Ҳадис аҳли истилоҳига кўра, ўзимизни «саҳоба» дея олмаймиз. «Саҳобий» ёки «саҳобия» ҳисобланиш учун муайян шартлар топилган эркак ёки аёл маълум бир вақтда яшаб ўтган бўлиши керак. У давр эса ўтиб кетган, ортга қайтмайди. Демак, у шартлар бизда топилиши имконсиз.

Ҳадис аҳли истилоҳида саҳобийлик шартлари қуйидагилардан иборат:

Биринчи шарт: Набий саллаллоҳу алайҳи ва салламни ҳаётлик чоғларида кўрган ёки у зот билан учрашган бўлиши керак. Бир замонда яшаган, аммо у бир юртда, у зот бошқа юртда (яъни, кўришмаган) бўлиши етмайди. Мисол учун, Нажоший раҳимаҳуллоҳ Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга замондош бўлгани билан саҳоба ҳисобланмайди. У Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳаётлик чоғларида иймон келтирган бўлса-да, у кишини кўрмаган эди.

«…ёки у зот билан учрашган бўлиши керак» деган таъкидга келсак, Абдуллоҳ ибн Умми Мактум разияллоҳу анҳу каби у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам билан бир маконда яшаган, лекин кўзи ожизлиги сабабли у кишини кўра олмаган одамларни ҳам саҳобалар жумласига киритиш учундир.

Иккинчи шарт: Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳаётлик чоғларида иймон келтирган бўлиши керак. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга замондош-у, аммо у даврда кофир бўлиб юрган, вафотларидан кейин иймонга келган киши ҳам саҳоба бўлолмайди. Балки саҳобалар қўлида таълим олган тобеинлардан саналиши мумкин.

Учинчи шарт: Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳаётлик чоғларида иймон келтириб, у кишини кўрган, сўнг ана шу иймони билан вафот этган бўлиши керак. Яъни, у зотдан сўнг диндан қайтиб, ўлгунича муртадлигича қолганлар саҳоба тоифасига кирмайди.

Кимда мана шу уч шарт топилса, саҳобий ҳисобланади. Саҳобаларнинг умумий адади 114 мингдан ортиқдир. У 114 минг ичида эса биз йўқмиз. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам билан замондош бўлмаганмиз, у кишини кўрмаганмиз, саҳобалик тажрибасини яшаб ўтмаганмиз. Демак, «Мусталаҳул ҳадис» илмига кўра, «Сиз саҳобиймисиз?» деган саволга «Ҳа» деб жавоб бера олмаймиз.

Лекин барибир «Сиз саҳобиймисиз?» деб сўрайверамиз.

Хўш, бу саволни беришдан мақсад нима? Асл маънодаги саҳобий бўлишимиз имконсиз экан, «Саҳобий бўлинг» деб айтишдан мақсад не?

Мақсад – ақидангизда, иймонингизда, фикрларингизда, ушбу динга бўлган тушунчангизда, интилишларингизда, олдингизга қўйган мақсадларингизда, Исломга бўлган ҳамиятингизда, мусулмонларнинг ҳурматлари оёқости қилинишига бўлган ғаюрлигингизда, ушбу диндаги каттаю кичик барча нарсани ҳаётингизга татбиқ қилишингизда саҳобийлардек бўлишингиздир.

Ушбу баҳслардан мурод саҳобаларни саҳоба қилган сабабларнинг ҳақиқатини англашдир. Демак, саҳобаларнинг фазилатлари фақатгина Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам билан замондош бўлганлари, у киши билан бир даврда яшаганлари эмас. Зеро, у зот билан Абу Жаҳл, Абу Лаҳаб, Валид ибн Муғийра, Уқба ибн Абу Муъийт ва булардан бошқа мушриклар ҳам замондош бўлган. Балки, саҳобаларнинг фазилати улар ушбу диннинг кўрсатмаларини ҳарфма-ҳарф маҳкам тутганлари, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга қадамма-қадам эргашганлари, Ислом шариатини холис, сидқидилдан, ҳақиқатда севганлари сабабидандир.

Бу баҳслардан кўзланган мақсад ҳикояларни шунчаки тинглаб, ривоятлар билан овуниб юравериш эмас, балки амал қилувчи, ғами ўша буюк шахсларникидек буюк, ҳечқурса, уларникига яқин даражада бўлган шахсларга айланишимиздир.

Хуллас, «Саҳобий бўлинг» деган чорловимиздан ҳам, «Сиз саҳобиймисиз?» деган сўровимиздан ҳам мақсад айнан шудир.

(Давоми бор.)

Зубайр Исмоил 1993 йил Андижон вилоятида таваллуд топган. 2012 йил Мадинаи Мунавварадаги Ислом Университетига ўқишга кириб, 2018 йил университетнинг Араб Тили факултетини тамомлаган.

Изоҳ қолдиринг