Касал одамнинг рўзаси

0

Учинчидан: касал одам

Касал одам рамазонда рўза тутмаслиги жоиздир. Бу ҳақда Аллоҳ таоло шундай дейди: “Кимда ким касал ёки сафарда бўлса, у ҳолда (рўза тутолмаган кунларининг) саноғини бошқа кунларда тутади” [Бақара: 184]. Уламолар рўза тутмаса бўладиган касаллик тўғрисида ихтилофлашганлар.

Имом Молик, Шофеий ва Абу Ҳанифаларнинг фикрича, рўза тутмасликка рухсат берилган касаллик инсон рўза тутиш билан қаттиқ қийналадиган ёки янада оғирлашадиган касалликдир. Имом Аҳмаднинг фикрича, бундай касаллик оғир, инсонни енгиб қўядиган касалликдир.

Зоҳирийларнинг фикрича, оятда касаллик ажратилмасдан умумий зикр қилингани боис номи касаллик бўлса, рўза тутмаслик учун кифоя.

Дарҳақиқат, Шайх Ибн Усаймийн роҳимаҳуллоҳ касалликни уч қисмга тақсимлаган:

  1. Бош оғриғи ёки шамоллаш сингари рўза тутиш билан таъсирланмайдиган касалликлар. Бундай касалликлар учун рўза тутмаслик жоиз эмас.

  2. Рўза тутишга қийналадиган, бироқ рўза тутишнинг касалга зарари бўлмаган касалликлар. Бундай хасталар учун рўза тутиш макруҳ, рўза тутмаслик эса суннатдир.

  3. Бўйраги оғрийдиган ёки қанд касалига чалинган беморлар каби рўза тутишга қийналадиган, айни пайтга рўза тутиш касалга зиён келтирадиган касалликлар. Бундай хасталар учун рўза тутиш ҳаромдир.

Хўш, касал рўза тутмаслик рухсатидан фойдаланиб рўза тутмаса, бунинг эвазига унга нима қилиш вожиб бўлади?

А) агар касаллик тузалиши умид қилинадиган касаллик бўлса, у ҳолда оятда зикр қилинганидек, бошқа кунларда рўза тутолмаган кунларининг қазосини тутиши вожиб бўлади.

Б) борди-ю, касаллик тузалиши умид қилинмайдиган сурункали касалликлардан бўлса, у ҳолда бундай хасталар нима қилиши хусусида уламолар икки хил фикр билдирганлар:

Биринчи фикр: бундай хаста кекса эркак ёки хотинларга қиёс қилиниб, ҳар бир кун эвазига бир мискинга таом бериши зарур. Бу жумҳур уламоларнинг фикри.

Иккинчи фикр: бундай хастадан рўза тутиш соқит бўлади. Негаки, касал кишилар қазо тутишга буюрилганлар. Агар қазо тутишдан ожиз бўлса, у ҳолда унга бошқа нарса вожиб эмас. Зеро, Аллоҳ таоло: “Кучингиз етгунича Аллоҳдан тақво қилингиз (яъни, буюрган ишларини бажариб, қайтарган ишларидан тийилингиз)” [Тағобун: 16], дейди.

Бу борада биринчи фикрга амал қилиш эҳтиёткорлик талабидир. Чунки Аллоҳ таоло мукаллаф, яъни балоғатга етган, ақлли инсондан рўзани соқит қилмаган. Мукаллаф инсоннинг бирон узри бўлмас экан, рўза тутиши лозим. Борди-ю, узрли бўлса, у ҳолда ё қазосини тутиши, ё фидя бериши лозим.

Шунга кўра, касал одамни рўза тутишга қодир бўлмайдиган кекса одамларга қиёс қилиш афзалроқдир, валлоҳу аълам.

Агар сурункали касалликка чалинган одам касалидан шифо топса, ўтган йилларда тутолмаган рўзаларининг қазосини тутиши вожиб эмас, валлоҳу аълам.

Эслатма:

Агар тузалиши умид қилинган касаллик узоқ давом этиб, инсон тузалишидан олдин вафот этиб кетса, у ҳолда касалнинг ўзига ҳам, унинг валий – қариндошларига ҳам ҳеч нарса: на рўза тутиш ва на фидя бериш вожиб бўлмайди. Аммо касалдан тузалгач, то вафот этгунга қадар қазосини тутмаса, бундай киши номидан валийси рўза тутиши ёки фидя бериши вожиблиги хусусида  уламолар ихтилофлашганлар. Ихтилоф тафсилоти келгусида зикр қилинади, иншааллоҳ.

Изоҳ қолдиринг