Иёс ибн Муовия Музанийнинг заковати ҳақидаги хабарлар тарқалганда тарқалди. Одамлар унинг ҳузурига ҳар тарафлардан келиб, ўзларининг илм ва дин ишларидаги мушкулларини арз қилар, баъзилар маърифатни истасалар, айримлар эса ожиз қолдириш, ботил нарсаларда тортишишни хоҳлар эди. Мана, шундай воқеалардан бири:
“Кунларнинг бирида бир қабила раиси келиб:
-Эй Абу Воила (Иёс ибн Муовиянинг кунялари) мускир (маст қилувчи ичимлик) ҳақида нима дейсиз? – деб сўради. Иёс ибн Муовия:
– Ҳаром, – деди.
– Нега ҳаром бўлади, ахир у оловда қайнатилган сув ва хурмодан таркиб топган бўлса, буларнинг бари ҳалол нарсалар эмасми?.
– Гапириб бўлдингми, раис, ёки яна гапинг борми?
– Гапириб бўлдим.
– Агар бир ҳовуч сув олиб, шуни юзингга сепсам оғритадими?
– Йўқ, оғритмайди.
– Агар бир сиқим тупроқ олиб, шуни юзингга сочсам-чи, оғритадими?
– Йўқ, оғритмайди.
– Агар бир сиқим сомон олиб, шуни юзинга отсам оғритадими?
– Йўқ.
– Энди шу тупроқни олиб, унга сомонни аралаштириб, устидан сув солиб гувала қилсам ва буни қуёшда пиширсам, кейин шу билан юзинга урсам, оғритадими?
– Ҳа, оғритади, ўлдириб қўйиши ҳам мумкин.
– Маст қилувчи ичимликнинг ҳукми ҳам худди шундай. Унинг ҳам бўлаклари жамланиб ачитилса, ҳаром бўлади…”
Иёс ибн Муовия қозилик вазифасига тайинлангач, заковатининг очилмаган қирралари, тадбирининг кенглиги ва ҳақиқатни топишдаги нодир маҳорати зоҳир бўла бошлади. Мана, бир мисол: “Икки киши жанжаллашиб, унинг ҳузурига келишди. Бири иккинчисига маълум миқдордаги молни омонат қолдиргани, энди шу омонатни қайтариб беришни сўраганида, инкор қилаётганини айтди. Иёс ибн Муовия омонатни тан олмаётган кишидан сўраган эди, у яна омонатни инкор қилиб:
– Даъвогарнинг ҳужжати бўлса олиб келсин, бўлмаса, қасам ичишдан бошқа менинг устимда ҳаққи йўқдир, – деди. Иёс ибн Муовия қасам билан бировнинг моли ноҳақ еб кетилишидан қўрқди. Даъвогардан:
– Қайси жойда молингни омонат берган эдинг? – деб сўради.
Даъвогар: “Фалон ерда”, деб жойини айтди.
Ўша ерда нима бор эди?
Катта бир дарахт бор эди. Дарахтнинг сояси остида ўтириб овқатландик, сўнг кетишимиздан олдин омонатни бердим.