Саҳобий бўлинг: Чўғни чангаллаганлар (4)

0

Саҳобаларга эргашиш мумкинлигидан тушкунлик ва ноумидликка тушишнинг сабаблари

Саҳобалар ҳикояларини эшитган пайтда ноумидлик ва тушкунликка тушиш ҳолатини таҳлил қилиб ўтсак. Айтаманки, тушкунликка тушиш керак эмас. Балки, ҳаракат қилайлик, масалани тўла муолажа қилиш учун ушбу тушкунликнинг келиб чиқиш сабабларини қидирайлик. Мен кўплаб мусулмонларнинг тушунчаларида, саҳобаларга эргашиш жуда қийин, деган фикрни уйғотадиган баъзи сабабларни топишга ҳаракат қилдим. Ушбу сабабларни қуйидаги нуқталарда қисқача баён этамиз:

Биринчи сабаб орамизда Набий саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг мавжуд эмасликлари. Чунки саҳобаларни саҳобий қилиб тарбиялаган ўша зот эдилар. Шунга кўра, саҳобалардек бўлишимиз имконсиз туюлади. Шу ўринда сиздан жуда ҳам аҳамиятли бўлган бир саволни сўрамоқчиман: Тўғри йўлга йўлланиш учун Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг бўлишлари шартми? Яъни Аллоҳ азза ва жалла биз юришимизни хоҳлаган йўлни билишимиз учун Пайғамбаримиз орамизда бўлишлари лозимми? Агар лозим бўлса, демак, мақсадга етиб боришимиз имконсиз экан; чунки у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам вафот этганлар ва қайтиб келмайдилар.  Агар лозим бўлмаса, демак, саҳобалар етган манзилатга етиш учун бизда умид бор. Келинг, ушбу саволга хотиржам жавоб излайлик. Аввало, ушбу илк авлоднинг орасида Набий саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг мавжуд бўлишлари нечоғли аҳамиятли эканини ҳеч ким инкор қилолмайди. Балки, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламсиз дин ҳам бўлмас эди. Чунки оламлар Рабби субҳонаҳу ва таолодан ваҳийни қабул қилиб олувчи зот у киши эдилар. Кейин, у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳар бир нарсада барча мўминларга комил ҳамда гўзал намуна бўлган эдилар. Аллоҳ таоло айтади: “(Эй мўминлар,) Албатта, сизлар учун Аллоҳнинг Пайғамбари (саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг сўзларида, феълларида ва юриш-туришлари)да гўзал намуна бордир” (Аҳзоб, 21). Энди ўзингиздан сўранг: Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг вафотларидан кейин пайғамбарона намуна ҳаётимиздан йўқолиб қолдими? Асло! У зотнинг суннатлари, йўллари ва сўзлари ҳалигача орамизда тирик ҳолда сақланиб турибди ва Аллоҳнинг изни билан қиёматгача сақланиб қолади. Дарҳақиқат, ораларида Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам кўринмай қолган пайтда амалдан бўшашиб қоладиган кимсаларнинг бу ишларини Аллоҳ таоло жуда қаттиқ инкор қилган. Аллоҳ таоло Уҳуд ғазотида содир бўлган ҳодиса борасида сўзлар экан, айтади: Муҳаммад (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) ўзидан илгариги пайғамбарлар каби (Раббининг рисолатини етказувчи) бир пайғамбар, холос. Агар у (ажали етиб) вафот қилса ёки (душманлар овоза қилганидек) ўлдирилса, сизлар динингиздан қайтиб кетасизми (ва пайғамбарингиз олиб келган йўлни тарк қиласизми)?! (Сизлардан) кимда-ким (динидан) қайтса, у Аллоҳга ҳеч қандай зарар етказолмайди, (балки фақат ўзигагина катта зарар етказади.) Энди, ким (иймонда собит турса ва Парвардигорига Ислом неъматининг) шукрини адо этса, албатта, Аллоҳ ундай зотларни (гўзал мукофотлар билан) мукофотлайди (Оли Имрон, 144). Бу оят Уҳуд кунида, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ўлдирилдилар, деган овоза тарқатилган пайтда нозил бўлган. Шунда саҳобалардан баъзилари умидсизликка тушиб, урушга бўлган ғайрати сўниб, ғалабага рағбатни, умуман, ҳаётга умидни йўқотиб, жанг майдонида ўтириб қолдилар. Зеро, саҳобаларга нисбатан ерда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам билан бир соат бирга қолиш у зотсиз ерда абадий яшаб қолишдан кўра афзалроқ эди. Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва салламни йўқотиш саҳобалар учун жуда катта мусибат эди. У зотни йўқотиш бизлардан кўра улар учун оғирроқ эди. Чунки улар Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам билан яшаган, у зот билан ёнма-ён, гаплашиб-суҳбатлашиб юрган, ортларида намоз ўқиган, сўзларини тинглаган, хуллас, ҳаётларини у зот билан тўла бирга ўтказган эдилар. Шундай бир вазиятда уларга у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам ўлдирилдилар, деб айтилди. Албатта, бу жуда улкан мусибат эди. Шундай қаттиқ мусибатга йўлиқиб турган ҳолатларида уларнинг шашт ва ғайратлари сўниб қолганини Аллоҳ субҳонаҳу ва таоло узрли санамади. Ҳатто мана шу оғир мусибат пайтида ҳам! Саҳобаларнинг бундай тушкунликка тушишлари тушунчаларидаги ноқислик сабабидан эканини билдириб, уларни қаттиқ маломат ва даҳшатли таҳдид билан огоҳлантирди: “…кимда-ким (динидан) қайтса, у Аллоҳга ҳеч қандай зарар етказолмайди, (балки фақат ўзигагина катта зарар етказади.)” деди.

(Давоми бор.)

Зубайр Исмоил 1993 йил Андижон вилоятида таваллуд топган. 2012 йил Мадинаи Мунавварадаги Ислом Университетига ўқишга кириб, 2018 йил университетнинг Араб Тили факултетини тамомлаган.

Изоҳ қолдиринг