Рамазонни қадрлаш (19): Нафлни фарздан олдинга қўймаслик (2)

0

Шунингдек, инсон бирон фазилатли амал билан машғул бўлса-ю, бироқ ғазаби келганда ўзини тийишни билмаса, ғазаби туфайли дунё ва охиратда кўп азоб-уқубатларга дучор бўлиши мумкин. Бундай инсон ғазабини тийишни билмагани учун одатда қариндошлари билан алоқани узади, ота-онасига оқ бўлади, қўни-қўшниларга ёмон муносабатда бўлади. Аллоҳнинг ўзи сақласин!

عَنِ ابْنِ دِينَارٍ، أَنَّ كَعْبَ الْأَحْبَارِ، جَلَسَ يَوْمًا يَقُصُّ بِدِمَشْقَ، حَتَّى إِذَا فَرَغَ، قَالَ: ” إِنَّا نُرِيدُ أَنْ نَدْعُوَا، فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ يُؤْمِنُ بِاللهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ، وَكَانَ قَاطِعًا إِلَّا قَامَ عَنَّا “، فَقَامَ فَتًى مِنَ الْقَوْمِ فَوَلَّى إِلَى عَمَّةٍ لَهُ كَانَ بَيْنَهُ وَبَيْنَهَا هِجْرَةٌ، فَدَخَلَ عَلَيْهَا فَصَالَحَهَا، فَقَالَتْ: مَا بَدَا لَكَ؟ قَالَ: سَمِعْتُ كَعْبًا يَقُولُ كَذَا وَكَذَا، وَقَالَ كَعْبٌ: ” إِنَّ الْأَعْمَالَ تُعْرَضُ كُلَّ يَوْمِ خَمِيسٍ وَاثْنَيْنِ، إِلَّا عَمَلَ قَاطِعٍ يُجَلْجَلُ بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ”[1]

«Бир куни Каъбул Аҳбор Дамашқда ваъз қилиш учун ўтирди. Ваъз қилиб бўлгач: «Биз дуо қилмоқчимиз. Сизлардан ким Аллоҳга ва охират кунига иймон келтирса ва қариндошлари билан алоқасини узган бўлса, орамиздан чиқиб кетсин», деди. Шунда қавм ичидан бир йигит ўрнидан туриб чиқиб кетди. Масжиддан чиқиб анчадан бери у билан алоқасини узиб қўйган аммасининг уйига йўл олди. Аммасининг олдига кириб, у билан ярашди. Бундан ҳайратланган аммаси: «Сенга нима бўлди?», деб сўради. Мен Каъбнинг шундай, шундай деганларини эшитдим. Каъб айтади: «Амаллар ҳар пайшанба ва душанба кунлари Аллоҳга рўбарў қилинади. Бундан қариндошлари билан алоқасини узган мустасно бўлиб, унинг амаллари осмон билан ер ўртасида муаллақ ҳолда қолади».

عن أبي هريرة، رضي الله عنه قال: قيل للنبي صلى الله عليه وسلم: إن فلانة تصوم النهار وتقوم الليل وتؤذي جيرانها بلسانها فقال: «لا خير فيها هي في النار»[2]

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга айтилди: «Фалончи аёл кундузи рўза тутади, кечаси намоз ўқийди, лекин қўшниларига озор беради». Шунда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ундай аёлда яхшилик йўқ, у дўзахга киради».

Аллоҳим барчаларимизни дўзахдан асрагин!

Аллоҳнинг садоқатли, ушбу муборак ойга шукр қилгувчи бандалари яхшиликка тайёргарлик кўришади. Зеро, Аллоҳ таоло яхшиликка интилган ва ҳозирлик кўрган ва бор имкониятини сарфлаганларни яхшиликка муваффақ қилади. Бундай бандалар мудом Аллоҳ суйган ишларга эътиборини қаратадилар, шу боис, нафлни фарздан устун қўймайдилар. Улар ҳеч парво қилмасдан ҳаром ишларни қилиб, катта-катта гуноҳларга қўл уриб, сўнг Аллоҳдан мағфират қилишини умид қиладиган банда бўлмайдилар. Уларни яхшиликка энг ҳарис инсонлар эканини кўрасиз, имкон топди дегунча эзгу амаллар қилишга ҳаракат қиладилар, бир амални қилишга имкон топмасалар, қолган амалларда сусткашлик қилмайдилар. Ўзини идора қилолмаган, тоат-ибодатдан насибаси оз бўлган, Қуръон тиловат қилолмаган инсон қўлидан келган солиҳ ишларни тарк қилмаслиги, балки қўлидан келганини маҳкам ушлаши лозим, шояд Аллоҳ таоло ундан рози бўладиган бирон лаҳзага дуч келиб қолса.

عَنْ أَبِي ذَرٍّ – رضي الله عنه – قَالَ: (قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ: أَيُّ الأَعْمَالِ أَفْضَلُ؟ قَالَ: الإِيمَانُ بِاللَّهِ وَالْجِهَادُ فِي سَبِيلِهِ، قَالَ: قُلْتُ أَيُّ الرِّقَابِ أَفْضَلُ؟ قَالَ: أَنْفَسُهَا عِنْدَ أَهْلِهَا وَأَكْثَرُهَا ثَمَنًا، قَالَ قُلْتُ فَإِنْ لَمْ أَفْعَلْ؟ قَالَ: تُعِينُ صَانِعًا أَوْ تَصْنَعُ لأَخْرَقَ، قَالَ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ: أَرَأَيْتَ إِنْ ضَعُفْتُ عَنْ بَعْضِ الْعَمَلِ؟ قَالَ: تَكُفُّ شَرَّكَ عَنْ النَّاسِ فَإِنَّهَا صَدَقَةٌ مِنْكَ عَلَى نَفْسِكَ)[3]

Абу Зар разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Айтдим: «Ё Расулуллоҳ, қайси амал афзалроқ?» Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Аллоҳга иймон келтириш ва Унинг йўлида жиҳод қилиш». Айтдим: «(Озод қилиш учун) қандай қул афзалроқ?». У зот айтдилар: «Эгаси яхши кўрадиган, баҳоси қиммат қул». Айтдим: «Қул озод қилишга қодир бўлмасамчи?». Айтдилар: «Ҳунармандга ёрдам берасан, ҳунарсизга иш топиб берасан». Айтдим: «Ё Расулуллоҳ, айтингчи, агар юқоридаги ишлардан бирини қилишга қодир бўлмасам, нима қилай?». У зот айтдилар: «Одамларга ёмонлик қилишдан тийил. Зеро, шундай қилсанг ўзингга садақа қилган бўласан».

Мазкур ҳадисда бирон амал қилишга қодир бўлмайдиганларга башорат бор. Чунки инсон Аллоҳга тақдим қилиши мумкин бўлган энг оз миқдордаги тоат-ибодат одамларга зиён бермасликдир.

عَنْ أَبِي ذَرٍّ – رضي الله عنه – قَالَ: (سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ – صلى الله عليه وسلم – : مَاذَا يُنَجِّي الْعَبْدَ مِنَ النَّارِ؟، قَالَ: “الْإِيمَانُ بِاللَّهِ”، قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ مَعَ الْإِيمَانِ عَمَلٌ؟, قَالَ: “أَنْ تَرْضَخَ مِمَّا رَزَقَكَ اللَّهُ” قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّه فَإِنْ كَانَ فَقِيرًا لَا يَجِدُ مَا يَرْضَخُ؟, قَالَ: “يَأْمُرُ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ”، قُلْتُ: فَإِنْ كَانَ لَا يَسْتَطِيعُ أَنْ يَأْمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَلَا يَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ؟, قَالَ: “فَلْيُعِنِ الْأَخْرَقَ”، قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، أَرَأَيْتَ إِنْ كَانَ لَا يُحْسِنُ أَنْ يَصْنَعَ؟, قَالَ: “فَلْيُعِنْ مَظْلُومًا”, قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ أَرَأَيْتَ إِنْ كَانَ ضَعِيفًا لَا يَسْتَطِيعُ أَنْ يُعِينَ مَظْلُومًا؟, قَالَ: “مَا تُرِيدُ أَنْ تَتْرُكَ لِصَاحِبِكَ مِنْ خَيْرٍ؟, لِيُمْسِكْ أَذَاهُ عَنِ النَّاسِ”، قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ أَرَأَيْتَ إِنْ فَعَلَ هَذَا يُدْخِلُهُ الْجَنَّةَ؟, قَالَ: “مَا مِنْ مُؤْمِنٍ يُصِيبُ خَصْلَةً مِنْ هَذِهِ الْخِصَالِ إِلَّا أَخَذَتْ بِيَدِهِ حَتَّى تُدْخِلَهُ الْجَنَّةَ)[4]

Абу Зар разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламдан сўрадим:

– Бандага дўзахдан нима нажот беради?

Аллоҳга иймон келтириш.

– Иймон билан бирга амал ҳам борми?

Аллоҳ сенга ризқ қилиб берган мол-давлатдан бир бўлагини садақа қилишинг.

Ё Расулуллоҳ, агар камбағал бўлса-ю, садақа қилишга ҳеч нарса тополмасачи?

Одамларни яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтаради.

Агар одамларни яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтаришга қодир бўлмасачи?

Қўлидан бирон иш келмайдиган кимсаларга ёрдам берсин.

– Ё Расулуллоҳ, айтингчи, ўзи бировга иш ўргатишга қодир бўлмасачи?

У ҳолда мазлумга ёрдам берсин.

Ё Расулуллоҳ, айтингчи, мазлумга ёрдам беришга қодир бўлмаган заиф бўлсачи?

Сен унда бирон яхшилик қолдирмасликни хоҳлайсанми?! Жуда бўлмаса одамларга зиён бермасин.

Ё Расулуллоҳ, айтингчи, шу амални қилиши уни жаннатга киргизадими?

Қайси бир мўмин киши мазкур ишлардан бирини қилса, албатта, шу қилган иши унинг қўлидан тутиб жаннатга киритади».

Бундан чиқди инсон ҳар қанча фақир ва камбағал бўлишига қарамасдан садақа қилувчилар мартабасига етиши мумкин экан. Зеро, у бунинг учун катта мол-давлат садақа қилиши шарт эмас. Ҳадисда «радх» сўзи ишлатилган. Бу сўз аслида озгина нарсани англатади. Демак, инсон ўз имкониятидан келиб чиқиб оз бўлса-да садақа қилишга одатланиши лозим.

عَنْ أَسْمَاءَ، رَضِيَ اللهُ عَنْهَا، قَالَتْ: قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللهِ، مَا لِيَ مَالٌ إِلاَّ مَا أَدْخَلَ عَلَيَّ الزُّبَيْرُ، فَأَتَصَدَّقُ؟ قَالَ: تَصَدَّقِي، وَلاَ تُوعِي فَيُوعَى عَلَيْكِ[5].

عَنْ أَسْمَاءَ بِنْتِ أَبِي بَكْرٍ، أَنَّهَا جَاءَتِ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَتْ: يَا نَبِيَّ اللهِ، لَيْسَ لِي شَيْءٌ إِلَّا مَا أَدْخَلَ عَلَيَّ الزُّبَيْرُ فَهَلْ عَلَيَّ جُنَاحٌ أَنْ أَرْضَخَ مِمَّا يُدْخِلُ عَلَيَّ؟ فَقَالَ: «ارْضَخِي مَا اسْتَطَعْتِ، وَلَا تُوعِي فَيُوعِيَ اللهُ عَلَيْكِ[6]»

Асмо разияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: «Айтдим: «Ё Расулуллоҳ, менинг Зубайр берганидан бошқа мол-мулким йўқ. Шундан садақа қилишим керакми?». Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Садақа қил (бошқа бир ривоятда: «қўлингдан келганча озроқ бўлса ҳам эҳсон қил»). Мол-мулкингни уйингга ғамлаб қўймаки, Аллоҳ ҳам сенга шунга яраша муомала қилмасин».

[1] Байҳақий. «Шуаб ал-иймон», 10/339/7591. Албоний ҳадис санадини заиф деган бўлса, Шуайб Арноут ҳасан деган.

[2] Ҳоким. «Ал-мустадрак», 7304-7305. Ҳоким ҳадис санадини саҳиҳ, Ироқий эса «Тахрижи ал-иҳё»да саҳиҳ деган.

[3] Бухорий (2518), Муслим (84).

[4] Байҳақий «Шуабул иймон»да (3328), Табароний «Кабир”» а (1650), Ҳоким «Мустадрак»да (212), Албоний «Саҳиҳа» (2669) ва «Саҳиҳут тарғиб ват тарғиб»да (876, 2318).

[5] Бухорий, 2590.

[6] Муслим, 1029.

Изоҳ қолдиринг