Аллоҳнинг исм ва сифатлари: Малик, Молик ҳамда Малийк исмларининг маъноси

Аллоҳ таолонинг бу уч исмининг барчаси арабча “мулк” сўзидан олинган бўлиб, луғавий маъноси мулкнинг, яъни бутун борлиқнинг эгаси, подшоҳи дегани.

Аллоҳ таолонинг Малик исми Қуръонда беш марта келган. Жумладан:

1. “Ҳақ Подшоҳ – Аллоҳ юксакдир” (Тоҳа: 114);

2. “У Аллоҳ шундай зотки, Ундан бошқа ҳеч қандай илоҳ йўқ. У Подшоҳдир…” (Ҳашр: 23);

3. “Инсонларнинг Подшоҳи…” (Нос: 2).

Молик исми эса Қуръонда икки марта зикр қилинган:

1. “Қиёмат куниниг Эгаси” (Фотиҳа: 4);

2. “Айтинг: “Эй мулку давлат Подшоҳи бўлган Аллоҳим”” (Оли Имрон: 26).

Малийк исми эса Қуръонда фақат бир марта келган. У ҳам бўлса қуйидаги оятда: “Албатта тақводор зотлар жаннатларда ва дарёлар (усти)да Қодир Подшоҳ ҳузуридаги рози бўлинган ўринда бўладилар” (Қамар: 54-55).

Бу исмлар Аллоҳ таолога нисбатан ишлатилганида, “Ўз мулкида буйруғи ўтадиган, Ўзи хоҳлаганидек тасарруф қиладиган, ҳаммадан устун бўлган ва ҳеч кимса Ундан устун бўлмаган” деган маъноларни ифодалайди.

Ибн Касир роҳимаҳуллоҳ “У Аллоҳ шундай зотки, Ундан бошқа ҳеч қандай илоҳ йўқ. У Подшоҳдир…” оятининг тафсирида “Подшоҳ” сўзига изоҳ бериб, шундай дейди: “У барча нарсанинг эгаси, барча нарсада ўзи хоҳлаганидек тасарруф қилади ва унга ҳеч ким тўсқинлик қила олмайди”.

Қуръонда бу маънони ифодаловчи оятлар жуда ҳам кўп. Масалан:

• “Осмонлар ва ер Аллоҳнинг мулкидир. У ўзи хоҳлаганини яратади…” (Шўро: 49)

• “Айтинг: “Шафоат қилиш Аллоҳга хосдир. Осмонлар ва ернинг подшоҳлиги ҳам Уникидир”” (Зумар: 44)

• “(Барча оламлар) подшоҳлиги ўз қўлида бўлган зот – Аллоҳ баракотли-буюкдир. У барча нарсага қодир” (Мулк: 1).

Демак, ҳақиқий мулк Аллоҳ таолога хос бўлиб, бу борада ҳеч ким У зотга шерик бўла олмас экан. Халойиқдан бирортаси маълум бир нарсага эга бўлса, бу Аллоҳ таоло уни шунга эга қилиб қўйгани учун эга бўлади. Шунинг учун ҳам Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Аллоҳдан бошқа подшоҳ йўқ” деганлар (Муслим ривояти).

Тўғри, баъзи инсонлар подшоҳ деб аталиши мумкин. Лекин ҳақиқий подшоҳ, “подшоҳ” исмига лойиқ зот бўлмиш Аллоҳдир. У ўз мулкини хоҳлаганига беради ва хоҳлаганидан олади. Хоҳлаганини азиз қилади ва хоҳлаганини хор қилади. Барча яхшиликлар Унинг қўлида ва У барча нарсага Қодир зотдир.

Аллоҳ таборака ва таоло барча нарсанинг эгасидир. У ризқ беради, жон олади, ҳаёт бахш этади, фойда, зарар… буларнинг барчаси Унинг қўлида. Лекин баъзи инсонлар ҳаддидан ошиб, ўзини ҳақиқий подшоҳман, деб ўйлаб, бу нарсаларни унга ҳақиқий подшоҳ – Аллоҳ ато этганини унутиб қўяди. Бу ҳам етмаганидек, кибрланиб, одамларга зулм қила бошлайди. Қуръонда бундай кишиларнинг мисоли тариқасида Фиръавннинг ҳикояси бир неча ўринда айтилган: “Ва Фиръавн қавмига жар солиб: “Эй қавмим, Миср подшоҳлиги ва остимдан оқиб турган мана бу дарёлар менинг мулким эмасми?!” – деди” (Зухруф: 51).

Бу дунёда баъзи подшоҳлар кибрланиб, Аллоҳнинг унга ато этган мулки билан одамларга зўравонлик қилиб, ўзининг аслида ким эканини унутган. Улар қўлларидаги мулк вақтинча, ўлимдан ҳеч ким қочиб қутилмаганини унутиб, абадий яшаймиз, деб ўйлашади. Аллоҳ таоло Фиръавнни ҳалок қилишида бундай подшоҳлар учун ибрат бор. Аллоҳ таоло бундай кимсаларга танбеҳ бериб шундай дейди: “Осмонлар, Ер ва улар ўртасидаги нарсалар Аллоҳнинг мулкидир. Фақат унинг ўзига қайтилади” (Моида: 18).

Агар ҳақиқий подшоҳ Аллоҳ, қолган подшоҳлар эса Аллоҳнинг бергани билан ҳукмронлик қилаётган бўлса, демак, биз фақат Аллоҳга итоат қилишимиз, бошқа подшоҳлар бизни гуноҳ ишларга буюрсалар, уларга итоат қилмаслигимиз керак экан.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу ривоят қилган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай деганлар: “Аллоҳнинг наздидаги энг ёмон исм Шаҳаншоҳ исмли кишидир” (Муттафақун алайҳ). Демак, инсон ўзига шаҳаншоҳ (яъни подшоҳлар подшоҳи) деб исм ёки лақаб қўйиши ҳаром бўлади.