Усмон ибн Мазъун разияллоҳу анҳу:
Усмон ибн Мазъун Исломга кирганда қавми душманлик қилиб, унга кўп азиятлар берди. Улар ичида айниқса Умайя ибн Халаф унга кўп душманлик қилди. Шунинг учун Ҳабашистонга ҳижрат қилганидан кейин Усмон уни ҳажв қилиб шеър айтган эди[1].
Усмон Ҳабашистонда бир муддат қолгач, биринчи сафар ортга қайтганлар билан бирга қайтди. Маккада уни Валид ибн Муғира ўз ҳимоясига олди. Унинг ҳимоясида бехавотир юрди. Бироқ Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг асҳобларига етган мусибатларни кўриб, тинчи бузилди ва: “Мен бир мушрикнинг ҳимоясида тинч-омон ўтирсам-у, диндош биродарларим Аллоҳ йўлида турли мусибатларга йўлиқсалар, Аллоҳга қасам, бу мен учун айбдир”, деди[2]. Сўнг Валид ибн Муғирага бориб, унга: “Эй Абу Абду Шамс, мен ҳимоянгдан чиқаман. Ҳимоянгни ўзингга қайтардим”, деди. Валид: “Нега эй жияним? Озор кўрдингми ёки сенга ҳурматсизлик қилиндими?” деди. Усмон: “Йўқ, лекин мен Аллоҳнинг ҳимоясига ўтмоқчиман, ундан бошқасининг ҳимоясини хоҳламайман”, деди. Валид: “Ундай бўлса, масжидга бориб, халқ олдида ҳимоямдан чиққанингни ошкора айт, худди мен сени ошкора ҳимоямга олганимдек”, деди. Сўнг икковлари масжидга йўл олди. Усмон одамларга Валиднинг ҳимоясидан чиққанини айтди. Кейин Усмон Қурайш ўтирган йиғинга келиб, улар билан бирга ўтирди, ичларида шоир Лабид ибн Рабиа бор эди[3]. У уларга шеър айтаётган эди. Лабид шеърида бундай деди: “Огоҳ бўлинг, Аллоҳдан ўзга барча нарса ботилдир”. Усмон: “Тўғри айтдинг”, деди. Лабид шеър давомида деди: “Ҳар бир неъмат сўзсиз заволга маҳкумдир”. Усмон: “Ёлғон сўзладинг, жаннат неъматлари абадийдир”, деди. Лабид: “Эй Қурайш жамоаси, Аллоҳга қасам, бу авваллари бундай эмас эди, қачондан бери бунақа бўлиб қолди?” деди. Қавмдан бир киши: “Бу бир эси паст одам, унинг ўзига ўхшаган эси паст шериклари ҳам бор, улар динимиздан чиққан. Унинг сўзидан хафа бўлма”, деди. Усмон унга жавоб қайтарди. Ўртада шовқин-сурон кўтарилди. Ўша ерда ўтирганлардан бири туриб, Усмоннинг юзига бир мушт уриб, кўзини кўкартириб қўйди. Валид Усмоннинг яқинида ўтириб, унга етган мусибатни кўриб турар эди. Валид унга: “Эй жияним, кўзинг бу аҳволга тушишдан азиздир. Сен менинг ҳимоямда эсон-омон юрган эдинг”, деди. Усмон унга: “Аллоҳга қасам, эй Абу Абду Шамс, соғ қолган кўзим ҳам Аллоҳ йўлида мана шундай мусибатга йўлиқса розиман. Мен сендан азиз ва кучли бўлган зотнинг ҳимоясидаман”, деди. Валид унга яна ўз ҳимоясига ўтишни таклиф қилди. Лекин Усмон бош тортди[4].
Бу воқеадан Усмоннинг иймони қай даражага етганини англаш қийин эмас, албатта. У вафот этганда Умму Ало ал-Ансория бир туш кўради. Тушида Усмоннинг оқар чашмаси бор экан. Умму Ало Пайғмабар саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳузурларига келиб, кўрган тушини айтиб берганида у зот: “Бу унинг дунёда қилган яхши амалидир”, дедилар[5].
Мазкур саҳобалардан бошқа ҳам кўп саҳобалар динлари сабабли қаттиқ азиятлар чекдилар, қийноқларга солиндилар. Бу йигитлар Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг чақириқларини қабул қилганлари туфайли шундай тазйиқларга дучор бўлдилар. Лекин улар ҳар қанча мусибат кўрмасинлар, оталари, қариндош-уруғлари томонидан қийноқларга солинмасинлар, бу йўлда мустаҳкам туриб, динларидан асло воз кечмадилар. Исломга киргунларича қўлларида бор бўлган барча имкониятларини Аллоҳ учун сарфладилар. Аллоҳ йўлида турли хил фитналарга, азиятларга дуч келдилар ва ҳаммасига сабр қилдилар. Иймон қалбга мустаҳкам ўрнашса, мана шундай мўъжизалар кўрсатади. Ҳар қандай мусибатга бардошли қилиб қўяди. Чунки банда бу йўлда Аллоҳнинг розилигини ва жаннатини умид қилади.
Мусулмонларга мушриклар тарафидан қўлланган жазо ва қийноқлар эркакларгагина чекланмади. Балки уларнинг аёллари ҳам қийноқлардан ўз улушларини олдилар. Сумайя бинти Хайёт, Фотима бинти Хаттоб, Бани Муаммалнинг чўриси Лабиба, Зиннира Румия, Наҳдия ва унинг қизи, Умму Убайс, Билолнинг онаси Ҳамома ва бошқа бир қанча аёллар мушриклар тарафидан кўп озорлар кўрдилар.
[1] Заҳабий, “Ас-сийра ан-набавия”, 112-бет.
[2] Ибн Ҳишом, “Ас-сийра ан-набавия”, 2/120-бет.
[3] Ибн Саллам, “Табақот аш-шуаро”, 48,49-бетлар.
[4] Ибн Исҳоқ, “Ас-сияр вал-мағозий”, 178,180-бетлар.
[5] Бухорий ривояти, 4/265-бет, ҳадис рақами: 7004.
