Чақалоққа оид ҳукмлар (26): Ақиқада шерикчилик жоиз эмаслиги ва бир бош фақат бир бошдан эваз бўлиши ҳақида

Ўн бешинчи бўлим

Ақиқада шерикчилик жоиз эмаслиги ва бир бош фақат бир бошдан эваз бўлиши ҳақида

Ақиқа қурбонликдан фарқ қиладиган масалалардан бири шудир. Халлол «Жомеъ»да айтади: «Етти киши номидан туя сўйиш ҳукми ҳақидаги боб».

Менга Абдулмалик ибн Абдулҳамид бундай хабар берди: «Абу Абдуллоҳдан: “Ақиқада туя сўясизми?” деб сўрадим. Шунда у: “Туя сўйиб ақиқа қилинмадими?” деди. Мен: “Етти киши номидан туя сўйиб ақиқа қилса бўладими?” деб сўрадим. У: “Бу тўғрида бирор хабар эшитмаганман”, деди. Мен у киши ақиқада етти киши номидан туя сўйишга тарғиб қилганини кўрмадим».

Менинг фикримча, модомики ушбу қурбонлик чақалоқдан эваз тариқасида сўйилар экан, бир жон эвазига бир жон тўғри келиши учун у тўла-тўкис бир жонлиқ бўлиши шариатга мувофиқдир.

Шунингдек, агар бир жонлиққа шерик бўлиш жоиз бўлганида эди, бола номидан қон оқизишдан кўзланган мақсад ҳосил бўлмай қолар эди. Чунки қон бир бола номидан оқади, қолган болаларнинг насибаси фақат гўшт тарқатиш бўлиб қолади. Мақсад эса бола номидан айнан қон оқизишдир.

Қурбонликда шерикчиликни ман қилган кишилар айни шу маънода мулоҳаза билдирганлар[1].

Бироқ Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг суннатлари эргашилишга ҳақлироқ ва авлороқдир. Зеро, қурбонликда шерикчиликни у зот жорий этдилар. Ақиқада ўғил бола номидан алоҳида икки жонлиқ сўйишни жорий этган ҳам у зотнинг ўзларидир. На туя ва на мол бу икки қўйнинг ўрнини боса олади. Валлоҳу аълам.

[1] Хирақий айтади: «Етти киши шерик бўлиб, туя ёки мол сўйсалар жоиздир». Ибн Қудома «Ал-муғний»да (13/392) бундай дейди: «Хулоса шуки, туя ёки мол сўйиб қурбонлик қилишда етти киши шерик бўлиши жоиз. Улар вожиб ёки ихтиёрий қурбонлик қилаётган бўладиларми, барчалари қурбонликни ният қилган бўладиларми ёки айримлари фақат гўшт учун қўшилган бўладими, фарқи йўқ. Шофеий ҳам шу фикрни айтган. Молик: “Ҳажда сўйиладиган қурбонликда шерикчилик жоиз эмас”, деган. Абу Ҳанифа: “Фақат қурбонлик қилувчилар шерик бўлиши жоиз, айримлари қурбонликни кўзламаган бўлса жоиз эмас. Чунки сўйиладиган жонлиқ биттадир. Сўйишда ибодат ниятига путур етиши жоиз эмас”, деган».
Шунингдек, қаранг: Рофеий. «Фатҳ ал-азиз шарҳ ал-важиз», 12/170-171.