Мушриклар мусулмонларнинг динда сабр-матонат билан, мустаҳкам турганларини кўришгач ва уларни диндан қайтариш имкони йўқлигини билишгач бошқача йўлга ўтдилар ва навбатдаги ўйинларини ижро этдилар. Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам билан музокара ўтказиш мақсадида Асвад ибн Абдулмутталиб, Валид ибн Муғира, Умайя ибн Халаф, Ос ибн Воилдан иборат бир гуруҳни жўнатдилар. Улар Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳузурларига келиб, бундай дейишди: “Эй Муҳаммад, бир нарсага келишиб олайлик: биз сенинг илоҳингга ибодат қилайлик, сен ҳам бизнинг илоҳларга ибодат қил. Шунда биз ҳам, сен ҳам бу ишда шерик бўламиз. Натижада, сен ибодат қилаётган илоҳ биз ибодат қилаётан илоҳлардан яхши бўлса, биз сенинг илоҳингдан ўз насибамизни олган бўламиз. Агар биз ибодат қилаётган илоҳлар сен ибодат қилаётган илоҳдан яхши бўлса, унда сен ҳам бизнинг илоҳлардан ўз насибангни олган бўласан”[1]. Аллоҳ таоло улар ҳақида Кофирун сурасини нозил қилди:
“Эй Пайғамбар, айтинг: Эй Аллоҳга кофир бўлганлар! Мен сизлар сиғинаётган бутларга ва сохта илоҳларга ибодат қилмайман. Сизлар ҳам мен ибодат қилаётган ягона илоҳга ибодат қилувчи эмассиз. Мен сизлар сиғинаётган бутларга ва ботил илоҳларга сиғинувчи эмасман. Сизлар ҳам келгусида мен ибодат қилаётган Зотга ибодат қилувчи эмассиз. Сизларга ўз динингиз, менга эса ўз динимдир” (Кофирун сураси).
Қуръонда бу сурага ўхшаган бошқа оятлар ҳам мавжуд бўлиб, уларда кофирлардан бутунлай қўл ювиш эълон қилинган. Аллоҳ таоло айтади:
“Эй Пайғамбар, мушриклар сизни ёлғончига чиқарсалар, уларга айтинг: “Мен учун ўз амалим, сизлар учун ўз амалингиздир. Сизлар менинг амалларимга жавобгар бўлмайсиз, мен сизларнинг амалингизга жавобгар бўлмайман” (Юнус-41).
“Эй Пайғамбар, мушрикларга айтинг: “Сизлар Аллоҳнинг ўрнига сиғинаётган бутларга сиғинишдан Аллоҳ мени қайтарди”. Яна айтинг: “Мен сизларнинг хоҳиш-ҳаволарингизга эргашмайман. Агар сизларнинг хоҳиш-ҳаволарингизга эргашсам, тўғри йўлдан адашган бўламан ва ҳидоятланган кишилардан бўлмай қоламан”. Эй Пайғамбар, мушрикларга айтинг: “Мен Аллоҳнинг менга ваҳий қилган шариати борасида очиқ-равшан илмга эгаман. Сизлар эса буни ёлғонга чиқардингиз. Сизлар қистаётган азобни тушириш менинг имкониятимда эмас. Унинг кечикиши ҳақидаги ҳукм Аллоҳдандир. У ҳақни очиқ баён қилади. У ҳақ билан ботил ўртасини ўзининг ҳукми ва қазоси билан энг яхши ажрим қилувчидир” (Анъом, 56-57).
Дарҳақиқат, “Кофирун” сураси ҳақ йўл фақат битта бўлиб, ундан бошқа барча йўллар залолат эканини баён қилди. Ибодат ёлғиз бутун оламлар Рабби Аллоҳ учун бўлмоғи кераклигини уқтирди. Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва салламга ҳақиқий ибодатни, тўғри йўналишни, соғлом тасаввурни ва чинакам ҳаётни очиқ баён қилиб берди. Сура ҳақ билан ботил, нур билан зулмат ўртасида алоқа бўлишини қайта-қайта рад этди, исботдан сўнг яна исботлади, таъкиддан сўнг яна таъкидлади. Иккиси ўртасидаги фарқ ойдек равшандир. Бу икки қарама-қарши йўналиш қайсидир ўринда бирлашиб кетиши мумкин эмас. Тилёғламачиликка, гапни айлантиришга ҳеч қандай ўрин йўқ. Ҳа, масала шахсий манфаатга эришиш ёки ўткинчи рағбатни қондириш ёки асалга заҳар қўшиш эмас. “Дин Аллоҳники, ватан ҳамманики” деган гап йўқ. Бунақа сўзларни замонамиз жаҳолати айтади. Хоссатан мусулмон жамиятлардаги мунофиқлар, ғарбдан таъсирланганлар, яҳудий ва насронийларга эргашганлар, Аллоҳнинг душманлари бўлмиш худосизлар ўшандай сўзларни даъво қиладилар. Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг Қурайш мушрикларига берган жавоблари кескин бўлди ва ҳеч қандай музокарага ўрин қолмади. Чунки жоҳилият қаерда ва қайси замонда бўлмасин жоҳилиятдир, Ислом эса Исломдир. Иккисининг ўртадасиги фарқ худди зар билан тупроқ ўртасидаги фарқ кабидир. Жоҳилиятдан қутулишнинг бирдан-бир йўли уни бутунлай тарк этиб, Исломни мукаммал ушлашдир. Аслида, ҳақ билан ботил ўртасини ажратишга ушбу оят кифоя: “Сизларга ўз динингиз, менга эса ўз динимдир”[2].
Музокара учун келган биринчи гуруҳ ноумид бўлиб қайтишгандан сўнг иккинчи гуруҳ вакиллар келишди. Гуруҳ аъзолари Абдуллоҳ ибн Абу Умайя, Валид ибн Муғира, Мукраз ибн Ҳафс, Амр ибн Абдуллоҳ ибн Абу Қайс, Ос ибн Омир эди[3]. Булар Қуръонга баъзи ўзгартиришлар киритишни талаб қилдилар. Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва салламдан уларнинг илоҳларини қоралаётган оятларни Қуръонда ўчириб ташлашни сўрадилар. Аллоҳ таоло бу талабни кескин рад этди:
“Эй Пайғамбар, Биз сизга нозил қилган оятларни мушрикларга аниқ-равшан тиловат қилинганда қайта тирилишга иймон келтирмайдиган кимсалар: “Сен бундан бошқа бир Қуръон келтир, ёки бу Қуръонни ўзгартир”, дейишади. Эй Пайғамбар, уларга айтинг: “Бундай қилиш менга жоиз эмас. Мен ҳар бир ишда Раббимнинг менга нозил қилаётган амрига эргашаман. Мен Унинг амрига хилоф қилсам, улуғ куннинг азобидан қўрқаман” (Юнус, 15).
Қурайш зодагонлари Исломга бутунлай барҳам бера олмаганларидан сўнг ҳеч бўлмаса унинг баъзи ҳукмларини бекор қилиш илинжида Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам билан музокара ўтказиш учун бир неча одамларни жўнатдилар. Кейинги музокарада қўйилган талаб олдинги музокарадаги талабдан анча кичик бўлди. Бу эса уларнинг илгариги талабларидан умид узганликларини кўрсатади. Истаган орзулари пучга чиққандан сўнг Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва салламни озгина бўлса ҳам ўзлари томонга оғдирмоқчи бўлдилар. Бу гал ҳар бир инсон ўзига хос қобилиятга ва ақлга эга бўлади, деган ўй билан Валид ибн Муғирадан бошқа барча эски вакилларни алмаштирдилар. Шояд шу билан мақсад ҳосил бўлса, дедилар.
Бу воқеа даъватчилар учун дарс бўлмоғи керакки, Исломнинг асосий тамойилларидан асло воз кечмасинлар, улар борасида заррача ҳам ён бермасинлар. Ислом Аллоҳ йўлига даъватдир. Бунда келишувга ўрин йўқ. Даъватчилар ғаразли келишувлардан, мол-дунёдан эҳтиёт бўлишлари лозим. Акс ҳолда душманлар шу томондан Исломни бузишга йўл очадилар. Гоҳида мансаб ёки катта амал бериш ёки тижорий алоқаларга рухсат бериш орқали ҳам мусулмонларни диний ишлардан чалғитишга ҳаракат қилинади. Бундай ишларни кўпинча халқаро ташкилотлар режалаштиради. Мақсад даъватчиларнинг йўлини тўсиш, хусусан етакчиларини қўлга олиш бўлади. Ислом оламини йўқ қилиш пайида кўпдан-кўп муассасалар ўзаро ҳамкорлик қиладилар ва бир-бирларидан маълумот оладилар[4].
Ўрта шарқ мамлакатлари ишлари бўйича катта масъул Ричард Мешел Исломий уйғонишга қарши қандай зарба бериш кераклиги ҳақидаги рапортида ёзган фикрларидан айримларини қуйида келтирамиз:
Мансабга қизиқиши бўлган муайян шахсларни катта мансабларга тайинлаш керак. Уларга катта аҳамият касб этмайдиган баъзи исломий лойиҳалар топширилиши лозим. Мазкур кишиларни ўшандай ишлар билан банд қилинади. Уларнинг бутун саъй-ҳаракатлари, умрлари беҳуда ишларга сарфланади. Уларга ҳурмат-эҳтиром кўрсатилиб, моддий тарафдан таъминлаб, яқинларига ҳам кўп қулайликлар яратилади. Шу билан уларни асосий ҳаракатдан тўхтатилади ва жамиятда таъсир кучига эга бўлмай қоладилар.
Тижоратга ва иқтисодга майли бор шахсларни эса кўпгина араб давлатларида душманлар манфаатига хизмат қиладиган катта молиявий ва тижорий лойиҳаларда иштирок этишга жалб этилади.
Катта иқтисодга эга бўлган бой араб давлатларида улкан тижорий ишлар йўлга қўйилиб, тижорат учун катта имкониятлар яратилади. Бу эса одамларни исломий фаолиятлардан узоқлаштиради[5].
Мазкур уч нуқтага диққат қилган киши буларнинг ҳаммаси билвосита ёки бевосита моддий жиҳатдан алдаш эканини тушуниб етади. Бугунги кунда ислом оламини диққат билан кузатсак, бу нуқталар айни кўзланган ўринларда ижро этилаётганига гувоҳ бўламиз. Баъзи даъватчилар мансаб билан овора бўлиб қолганлар. Баъзи бой араб давлатларида эса даъватчилар тижоратга кириб кетиб, диний бурчларини унутганлар[6].
[1] Ибн Ҳишом, “Сийрат”, 1/362-бет.
2] «Фий зилал ал-Қуръан», 3991-бет. Бироз ўзгартириш билан нақл қилинди.
[3] Воҳидий, “Асбоб ан-нузул”, 2000. Хузарий, “Нур ал-яқин”, 61-бет. Бироз ўзгартириш билан нақл қилинди.
[4] “Фис-сийрат ан-набавия”, 89-бет.
[5] “Мажаллат ал-мужтамаъ ал-кувейтия”, 428-сони, 1399 йил, 17 сафар ойида босилган. “Фис-сийрат ан-набавия” китобидан нақл қилинган.
[6] “Фис-сийрат ан-набавия”, 91-бет.
