Чақалоққа оид ҳукмлар (36): Чақалоқ сочини олиш ҳақида (2)

Бўлим

Соч олишга тааллуқли яна бир масала «қазаъ» масаласидир. «Қазаъ» деб боланинг сочидан бир қисмини қириб олиб, бошқа бир қисмини қолдиришга айтилади. Байҳақий айтади: «Бухорий ва Муслим «Икки саҳиҳ тўплам»да Убайдуллоҳ[1] ибн Умардан, у Умар ибн Нофеъдан, у отасидан, отаси Ибн Умардан ривоят қилган ҳадисда айтади: “Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам қазаъдан қайтардилар”[2]»[3].

«Қазаъ» боланинг сочидан баъзисини қириб олиб, баъзисини қолдиришдир[4].

Устозимиз бундай дейди: «Қазаъдан қайтариш Аллоҳ ва Расулининг адолатга бўлган муҳаббатини кўрсатади. Чунки у зот ҳатто одамнинг ўзига оид ишида ҳам кўрсатма бердилар, бошининг баъзи қисмидаги сочни олиб, баъзисини қолдиришдан қайтардилар». Чунки бошнинг бир қисмини соч билан қопланган ва бошқа қисмини сочсиз ҳолатда қолдириш бошга нисбатан адолатсизликдир.

Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам қуёш нури тушиб турган жой билан соянинг орасида ўтиришдан қайтарганлари[5] ҳам қазаъ масаласига ўхшаб кетади. Чунки у ҳам тананинг бир қисмига зулмдир. Шунингдек, у зот кишини бир пой шиппакда юришдан қайтарганлари ҳам шу қабилдан. Ё иккала оёғига ҳам пояфзал кийсин ёки бира тўла ялангоёқ юрсин[6].

Қазаъ тўрт хил бўлади:

(1) Бошнинг у ер-бу еридан соч қириш. «Қазаъ» сўзи аслида булутларнинг «тақаззуъ» бўлиши, яъни тарқоқлигидан олинган.

(2) Бошнинг ўртасини қириб, четларини қолдириш. Насроний черков хизматкорлари шундай қилишади.

(3) Бошнинг четларини қириб, ўртасини қолдириш. Одатда аксар қаланғи-қасанғи ва безори одамлар шундай юради.

(4) Бошнинг олд тарафини қириб, орқасини қолдириш. Мазкур кўринишларнинг барчаси қазаъга киради. Валлоҳу аълам.

[1] Бошқа нусхада: Абдуллоҳ.
[2] Бухорий (10/363, «Либос» китоби, «Қазаъ» боби) ва Муслим (3/1675, 2120-рақамли ҳадис, «Либос» китоби, «Қазаънинг макруҳлиги» ҳақидаги боб) ривоят қилган.
[3] «Сунани Байҳақий», 9/304.
[4] Қаранг: Ибн Асир. «Ан-ниҳоя», 4/59.
[5] Ибн Можа «Одоб» бобида (3722-рақам) Бурайдадан, Имом Аҳмад «Муснад»да (3/414, «Ар-рисола» нашрида: 24/147) Абу Иёздан, у Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам саҳобаларининг биридан бундай ривоят қилади: «Набий саллаллоҳу алайҳи ва саллам қуёш нури ва соя ўртасида ўтиришдан қайтардилар ва: “У шайтон ўтирадиган жойдир”, дедилар». Ҳоким (4/271) ҳадисни саҳиҳ деган, Заҳабий Ҳокимнинг фикрини маъқуллаган. Шунингдек, қаранг: «Сунани Абу Довуд», «Одоб китоби», «Қуёш ва соя ўртасида ўтириш ҳақидаги боб»: 13/245-246.
[6] Бухорий (10/309) ва Муслим (3/1660, 2907-рақам) ривояти.