Мўъмин сўзи арабча “иймон” сўзидан олинган. Иймон сўзи луғатда ишониш ҳамда хавфу хатарлардан сақлаш, хотиржам қилиш маъноларини ифодалайди. Юсуф алайҳиссаломнинг акалари дадаларига қарата: “Сиз бизга ишонмайсиз” (Юсуф: 117) – дейишганида иймон сўзи “ишониш” маъносида келган. Аллоҳ таоло Қурайшга берган неъматларини эслатар экан: “Уларни хавф-хатарлардан сақлади!” (Қурайш: 4) – деганида иймон сўзи иккинчи маъносида, яъни “хотиржам қилиш” маъносида ишлатилган.
Аллоҳ таолонинг Мўъмин исми Қуръони Каримда бир марта, Ҳашр сурасининг 23-оятида зикр қилинган: “У Аллоҳ шундай зотдирки, ундан бошқа ҳеч қандай илоҳ йўқ. У Малик (яъни ёлғиз Подшоҳ), Қуддус (яъни барча айбу нуқсонлардан Пок), Салом, Мўъмин, Муҳаймин, Азиз, Жаббор ва Мутакаббирдир” (Аҳзоб: 44).
Заҳҳок Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилишича, Аллоҳ таолонинг Мўъмин исми “бандаларига зулм қилмайдиган ва бандалари ҳам У зотнинг зулм қилмаслигидан хотиржам бўлган Зот” маъносини ифодалайди.
Ибн Жарир роҳимаҳуллоҳ шундай дейди: “Мўъмин – бандаларига ўзи тарафидан зулм бўлиб қолишидан уларни хотиржам қилган Зот, дегани”.
Шавконий роҳимаҳуллоҳ: “Мўъмин – Ўз раҳмати билан бандаларини Ўзининг азобидан сақлайдиган зот” – деган.
Аллоҳ таоло азобга лойиқ бўлмаганларни азобламайди, мўмин бандаларига қиёмат кунида омонлик ато этади. Бу ҳақда Аллоҳ таоло Анъом сурасининг 82-оятида: “Иймон келтириб, иймонларига зулм (ширк) аралаштирмаганлар – ана ўшаларга (охиратда жаҳаннам азобидан) омонлик-хотиржамлик бўлади ва улар ҳидаятдаги кишилардир” – деган. Фуссилат сурасининг 40-оятида эса: “(Охиратда) дўзахга улоқтириладиган киши яхшими ёки қиёмат куни (Аллоҳнинг азобидан) хотиржам бўлиб келадиган кишими?!” – дейилган.
Мўмин киши мўмин-мусулмонларга зарар бермаслиги, барча мўминлар унинг тили ёки қўли орқали зарар келмаслигидан хотиржам бўлишлари керак. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам уч марта: “Аллоҳга қасамки, мўъмин бўла олмайди” – дедилар. Буни эшитган саҳобалар: “Эй Расулуллоҳ, ким?” – деб сўрашди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Қўшниси унинг ёмонликларидан омон қолмайдиган киши” – дедилар[1]. Бошқа бир ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Мусулмон – мусулмонлар унинг тили ва қўлидан омон қолган кишидир” – деганлар[2].
[1] Бухорий ривояти, 7016-ҳадис.
[2] Бухорий (9, 10, 6484) ва Муслим (40, 42) ривояти.
