Талоқ деб никоҳ битимини бутунлай ёки қисман бузишга айтилади.
Талоқнинг ҳукми:
Талоқнинг ҳукми вазият ва ҳолатлардан келиб чиққан ҳолда турлича бўлади. У баъзан мубоҳ, баъзан макруҳ, гоҳида мустаҳаб, гоҳида фарз, гоҳида ҳаром бўлади.
Талоқнинг ҳикмати:
Талоқ ҳаққининг борлиги Ислом динининг гўзаллигидан саналади. Талоқ эҳтиёж бўлганда оилавий муаммонинг бирдан-бир ечими бўлиши мумкин.
Суннат талоқ:
Суннат талоқ суннатга мувофиқ талоқдир. Бунда эр аёлини ҳайздан кейинги поклик даврида ҳануз жинсий яқинлик қилмай туриб, бир талоқ қилади ва то иддаси чиққунига қадар уни ўзи ҳолига қўяди. Бир марта талоқ қилиши сон жиҳатидан суннат талоқ саналади. Аёлини у билан қўшилмаган поклик ҳолатида талоқ қилиши вақт жиҳатидан суннат талоқ ҳисобланади.
Бидъат талоқ:
Бидъат талоқ шариатга хилоф бўлган талоқдир. Суннат талоққа хилоф бўлган ҳар қандай талоқ бидъат талоқ ҳисобланади. Масалан:
Бир лафз билан уч талоқ қўйиш. Масалан, “Сен уч талоқсан”, дегани каби. Бу саноқ жиҳатидан бидъат саналади.
Бир мажлисда бўлиб-бўлиб уч марта талоқ бериш. Масалан, “Сен талоқсан, сен талоқсан, сен талоқсан”, дегани каби.
Аёлни ҳайз ёки нифосли ҳолида талоқ қилиш. Бу вақт жиҳатидан бидъат саналади.
Жинсий яқинлик қилган ҳайздан кейинги поклик даврида ҳомиласи аниқ бўлмаган ҳолда талоқ қилиш. Бу ҳам вақт жиҳатидан бидъат саналади.
Эр хотинини бидъат талоқ қилиши ҳаромдир.
Талоқ ҳайз ҳолатида берилган бўлса, талоқ ҳисобга ўтмайди ва талоқ тушмайди. Чунки у Аллоҳ ва Расули саллаллоҳу алайҳи ва саллам буйруғига хилофдир. Бундай ҳолатда талоқ берган киши хотинини қайтариб олиши мустаҳаб. Агар қайтариб олса, аёлини ҳайздан поклангунича ушлаб туриши вожиб бўлади. Ундан сўнг такрор ҳайз кўриб, ҳайздан поклангандан кейин, хоҳласа уни талоқ қилиши мумкин. (Лекин жумҳур уламолар бидъат талоқ қилиш ҳаром бўлса ҳам тушиши ва у сабабли талоқ аҳкомлари келиб чиқишини айтишган).
Ражъий талоқ:
Ражъий талоқ деб эр хотинини битта талоқ қилиши ва хоҳласа идда асносида аёлини (янги никоҳ ўқитмай ва хотинининг розилигини олмай ҳам) қайтиб олиши мумкин бўлган талоққа айтилади.
Аёл киши заруратсиз талоғини сўраши жоиз эмас. Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Қай бир аёл ҳеч бир сабабсиз эридан талоқ сўраса, унга жаннатнинг ҳиди ҳаромдир”, деганлар (Абу Довуд ва Термизий ривояти).
Аёл эрини ўзидан бошқасига уйланишдан тўсишга ҳаққи йўқ. Агар эрининг адолат қилмаслигидан қўрқса ёки кундоши билан бирга қолишни кўтара олмаса, талоғини сўраши мумкин. Лекин сабр қилиб, Аллоҳдан савобини умид қилса, шунга яраша ажр-савобини олади.
Талоқлар саноғи учтадир. Агар уч марта талоқ қилинса, аёл бошқа эрга тегиб чиқмагунча, аввалги эрига ҳалол бўлмайди. Бу талоқни боин талоқ дейилади.
Ким хотинига ҳазиллашиб “талоқсан” деса, модомики талоқни ирода қилган бўлса, талоқ тушади.
Талоқни гувоҳлар ҳурузида бериш суннат. Лекин гувоҳлар бўлмаса ҳам талоқ дуруст бўлаверади.
