Тафсири муяссар, Моида сураси, 90-100 оятлар

0

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ﴿90﴾

90. Эй Аллоҳ ва Расулига иймон келтирган ва Аллоҳнинг шариатига амал қилганлар! Билингки, хамр, майсир, ансоб ва азлом – шуларнинг ҳаммаси шайтон чиройли кўрсатадиган гуноҳ ишлардир. Бу гуноҳлардан четланинг, шоядки жаннатга эришсангиз!
Хамр – ақлни чулғаб оладиган ҳар қандай маст қилувчи нарса.
Майсир – икки томондан ўртага бирор нарса тикиладиган қимор ва шу каби Аллоҳнинг зикридан тўсадиган ишлар.
Ансоб – мушриклар сиғиниш учун ўрнатган ва уни улуғлаб, олдида жонлиқ сўйиб, қон чиқарадиган тошлар.
Азлом – кофирлар бирор ишга киришишдан олдин у билан фол очадиган чўплар.

إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةِ ۖ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ ﴿91﴾

91. Шайтон фақат гуноҳ ишларни сизларга чиройли кўрсатиб, ароқ ичиш ва қимор ўйнаш сабабли ораларингизга адоват ва нафрат солишни, ароқ ичганда ақл кетиши ва қимор ўйнаганда беҳуда ишга машғул бўлиш билан сизларни Аллоҳнинг зикридан ва намоздан чалғитишни истайди. Шундай экан, бундан тийилинглар!

وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَاحْذَرُوا ۚ فَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّمَا عَلَىٰ رَسُولِنَا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ ﴿92﴾

92. Эй мусулмонлар, ҳар бир ишингизда Аллоҳ ва Расулига итоат қилинг! Аллоҳдан тақво қилинг ва Унга хилоф иш қилишдан сақланинг! Агар итоатдан юз ўгирсангиз ва ман қилинган ишларни қилсангиз, билингки, элчимиз Муҳаммад саллаллоҳу алайҳи ва саллам очиқ-равшан етказиб қўйишга буюрилган, холос!

لَيْسَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جُنَاحٌ فِيمَا طَعِمُوا إِذَا مَا اتَّقَوْا وَآمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ ثُمَّ اتَّقَوْا وَآمَنُوا ثُمَّ اتَّقَوْا وَأَحْسَنُوا ۗ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ ﴿93﴾

93. Мўминлар ароқ ичишни ташлаган, Аллоҳнинг ғазабидан қўрққан, Аллоҳга иймон келтирган ҳамда ўз иймонларига ва Аллоҳнинг розилигини исташларига далил ўлароқ солиҳ амаллар қилган бўлсалар, кейин шу билан Аллоҳ азза ва жаллага бўлган тақво ва иймонлари зиёдалашиб, Аллоҳни худди кўриб тургандек ибодат қилиш даражасига (эҳсон даражасига) етган бўлсалар, ҳаром қилинишидан илгари ароқ ичганлари учун гуноҳкор бўлмайдилар. Аллоҳ мана шундай эҳсон даражасига етган ва ғайбга худди кўз билан кўргандек аниқ ишонган кишиларни яхши кўради.

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَيَبْلُوَنَّكُمُ اللَّهُ بِشَيْءٍ مِنَ الصَّيْدِ تَنَالُهُ أَيْدِيكُمْ وَرِمَاحُكُمْ لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَخَافُهُ بِالْغَيْبِ ۚ فَمَنِ اعْتَدَىٰ بَعْدَ ذَٰلِكَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿94﴾

94. Эй Аллоҳ ва Расулига иймон келтирган ва Аллоҳнинг шариатига амал қилганлар, Аллоҳ сизларни ноодатий тарзда яқинингизга келадиган ва сизлар кичикроғини қуролсиз, каттасини эса қурол билан овлайдиган ҳайвонлар билан албатта синайди. Бу эса Парвардигорлари уларни ҳамма ҳолатларида аниқ кўриб-билиб туришига ишонганлари учун эҳромдалик ҳолда ов қилишдан тийилиш билан Парвардигорларидан ғойибона қўрқадиган кишиларни Аллоҳ билиши, яъни бандаларга маълум қилиши учундир. Ким мана шундай очиқ-равшан баёндан кейин ҳаддидан ошса ва эҳромдалик ҳолида ов қилишга журъат этса, у қаттиқ азобга лойиқ бўлади.

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْتُلُوا الصَّيْدَ وَأَنْتُمْ حُرُمٌ ۚ وَمَنْ قَتَلَهُ مِنْكُمْ مُتَعَمِّدًا فَجَزَاءٌ مِثْلُ مَا قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ يَحْكُمُ بِهِ ذَوَا عَدْلٍ مِنْكُمْ هَدْيًا بَالِغَ الْكَعْبَةِ أَوْ كَفَّارَةٌ طَعَامُ مَسَاكِينَ أَوْ عَدْلُ ذَٰلِكَ صِيَامًا لِيَذُوقَ وَبَالَ أَمْرِهِ ۗ عَفَا اللَّهُ عَمَّا سَلَفَ ۚ وَمَنْ عَادَ فَيَنْتَقِمُ اللَّهُ مِنْهُ ۗ وَاللَّهُ عَزِيزٌ ذُو انْتِقَامٍ ﴿95﴾

95. Эй Аллоҳ ва Расулига иймон келтирган ва Аллоҳнинг шариатига амал қилганлар, ҳаж ёки умрага эҳром боғлаган ҳолингизда ёки ҳарам ҳудуди ичида бўлган пайтингизда қуруқликдаги ов ҳайвонларини ўлдирманглар! Ким қуруқликдаги ов ҳайвонларидан бирор турини қасддан ўлдирса, бунинг жазосига ҳажми ўша ҳайвонга тенг келадиган туя, сигир ёки қўйдан бирини сўйиши лозим бўлади. Қайси ҳайвонни сўйишни икки адолатли киши белгилаб беради. Унинг гўштини ёки унинг қийматига тенг егуликни Ҳарамдаги фақирларга ярим соъдан тарқатиши, ё эса ҳар ярим соъ таом ўрнига бир кун рўза тутиши лозим бўлади. Аллоҳ таоло унга қилмишининг оқибатини тотиши учун мана шу жазони фарз қилди. Ҳаром қилинишдан илгари бу ишга қўл урганларни Аллоҳ таоло афв қилди. Кимда ким ҳаром қилингандан сўнг қасддан яна шу ишни қилса, у албатта Аллоҳ таолонинг интиқомига йўлиқади. Аллоҳ таоло қудратли зотдир, истаса Ўзига осий бўлган кимсадан албатта интиқом олади, Уни бундан тўсиб қолувчи ҳеч бир моне йўқдир.

أُحِلَّ لَكُمْ صَيْدُ الْبَحْرِ وَطَعَامُهُ مَتَاعًا لَكُمْ وَلِلسَّيَّارَةِ ۖ وَحُرِّمَ عَلَيْكُمْ صَيْدُ الْبَرِّ مَا دُمْتُمْ حُرُمًا ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ ﴿96﴾

96. Эй мусулмонлар, ҳаж ёки умрага эҳромдалик ҳолингизда тириклайин овланадиган денгизнинг ови, шунингдек денгиз емишлари, яъни денгизда ўзи ўлиб қолган ҳайвонлар ҳам хоҳ муқим, хоҳ мусофир ҳолингизда фойдаланишингиз учун сизларга ҳалол қилинди. Ҳаж ёки умра учун эҳромда бўлар экансиз, қуруқликдаги овлар сизлар учун ҳаром қилинди. Аллоҳнинг улуғ ажр-савобига эришиш ҳамда ҳисоб ва жазога жамланганингизда Аллоҳнинг аламли азобидан саломат қолиш учун Аллоҳдан қўрқинглар. Унинг барча буйруқларини қилиб, тақиқлаган ишларидан тийилинглар.

جَعَلَ اللَّهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ قِيَامًا لِلنَّاسِ وَالشَّهْرَ الْحَرَامَ وَالْهَدْيَ وَالْقَلَائِدَ ۚ ذَٰلِكَ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَأَنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿97﴾

97. Аллоҳ таоло бандаларига марҳамат қилиб, Каъбани уларнинг динлари учун манфаат ва ҳаётлари учун омонлик жойи қилди. Сабаби, улар Аллоҳ ва Расулига иймон келтириб, Аллоҳнинг фарзларини тўла-тўкис адо эта олдилар. Аллоҳ таоло ҳаром ойларда (зулқаъда, зулҳижжа, муҳаррам ва ражабда) уруш ва тажовузларни ҳаром қилди, бу ойларда биров бировга тажовуз қилмайди. Аллоҳ таоло Ҳарамга ҳадя қилинган чорва ҳайвонларига, шунингдек, қурбонлик эканига ишора ўлароқ бўйинларига белги осиб қўйилган ҳайвонларга тажовуз қилишни ҳаром қилди. Бу эса сизлар Аллоҳ таолонинг осмонлару ердаги барча нарсаларни ва шу жумладан бандаларини бир-бирларидан ҳимоя қилиш учун Ўзи жорий қилган қонунларини яхши билувчи Зот эканини билишингиз учундир. Зотан, Аллоҳ барча нарсани билувчи зот, Унга ҳеч нарса махфий қолмайди.

اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ وَأَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿98﴾

98. Эй одамлар, билингки, Аллоҳ азза ва жалла Ўзига осий бўлганларга азоби қаттиқ, тавба қилиб Унга қайтган кишиларнинг гуноҳларини кечирувчи, раҳмлидир.

مَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ ۗ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا تَكْتُمُونَ ﴿99﴾

99. Аллоҳ таоло баён қилмоқдаки, Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг вазифаси одамларни ҳаққа йўллаш ва уларга ҳидоятни етказиб қўйишдир, холос. Ҳидоятга солиш эса ёлғиз Аллоҳнинг қўлидадир. Одамларнинг дилларида яширин бўлган ёки улар ошкор қилаётган ҳидоят ёки залолатни Аллоҳ таоло яхши билади.

قُلْ لَا يَسْتَوِي الْخَبِيثُ وَالطَّيِّبُ وَلَوْ أَعْجَبَكَ كَثْرَةُ الْخَبِيثِ ۚ فَاتَّقُوا اللَّهَ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ﴿100﴾

100. Эй Пайғамбар, айтинг, ҳар бир нарсанинг ифлоси билан тозаси, яхшиси билан ёмони баробар эмас. Эй инсон, гарчи нопок нарсалар ва нопок кимсалар сонининг кўплиги сенга қизиқ туюлса ҳам, кофир мўмин билан, итоатсиз итоатли билан, жоҳил олим билан баробар эмас, бидъатчи суннатга эргашувчи билан, ҳаром мол ҳалол мол билан бир хил эмас. Эй соғлом ақл эгалари, энг улуғ мақсадга – Аллоҳ таолонинг розилиги ва жаннатига эришиш учун нопок нарсалардан четланиб, покиза ишларни қилиш билан Аллоҳдан тақво қилинглар!

Изоҳ қолдиринг