Тафсири муяссар, Моида сураси, 109-120 оятлар

0

يَوْمَ يَجْمَعُ اللَّهُ الرُّسُلَ فَيَقُولُ مَاذَا أُجِبْتُمْ ۖ قَالُوا لَا عِلْمَ لَنَا ۖ إِنَّكَ أَنْتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ ﴿109﴾

109. Эй одамлар, Аллоҳ таоло барча пайғамбарларни жамлайдиган қиёмат кунини эсга олинглар. У кунда улардан умматларини тавҳидга чақирган пайтларида улар қандай қарши олишгани ҳақида сўрайди. Пайғамбарлар: “Биз бу ҳақда илмга эга эмасмиз, чунки биз одамларнинг дилларидаги гапларни ҳам, улар биздан кейин пайдо қилган ишларни ҳам билмаймиз, Сен ўзинг барча ошкору махфий ишларни яхши билувчи зотсан”, деб жавоб берадилар.

﴿109﴾ إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَعَلَىٰ وَالِدَتِكَ إِذْ أَيَّدْتُكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلًا ۖ وَإِذْ عَلَّمْتُكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَالتَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ ۖ وَإِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي فَتَنْفُخُ فِيهَا فَتَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِي ۖ وَتُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ بِإِذْنِي ۖ وَإِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتَىٰ بِإِذْنِي ۖ وَإِذْ كَفَفْتُ بَنِي إِسْرَائِيلَ عَنْكَ إِذْ جِئْتَهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ إِنْ هَٰذَا إِلَّا سِحْرٌ مُبِينٌ ﴿110﴾

110. Аллоҳ таоло қиёмат куни айтади: Эй Исо ибн Марям, сенга берган неъматимни эсла, сени отасиз яратдим. Онангга ато этган неъматимни ҳам эсла, уни бутун дунё аёллари ичидан танлаб олдим ва уни одамларнинг бўҳтонидан покладим. Исога ато этилган неъматлардан яна бири, Аллоҳ таоло уни Жаброил алайҳиссалом билан қўллаб-қувватлади ва мадад берди. У сут эмадиган ва тилга кирмаган гўдаклик чоғида одамларга сўзлади ва улғайган ҳолида ҳам Аллоҳ унга ваҳий қилган тавҳид билан Аллоҳга даъват қилди. Унга ато этилган неъматлардан яна бири, Аллоҳ таоло унга ёзув-чизувни муаллимсиз ўргатди, унга кучли фаҳму идрок ато этди ва пайғамбари Мусо алайҳиссаломга нозил қилган Тавротни ҳамда унинг ўзига одамлар учун ҳидоят ўлароқ нозил қилган Инжилни унга таълим берди. Аллоҳ унга ато этган неъматлардан яна бири, Исо лойдан қуш шаклини ясар ва унга пуфласа, Аллоҳнинг изни билан қушга айланарди. Неъматлардан яна бири, у Аллоҳнинг изни билан туғма кўрнинг кўзини очиб юборарди, териси оқариб кетган песни Аллоҳнинг изни билан тузатар ва унинг териси саломат ҳолатга қайтарди. Унга берилган неъматлардан яна бири, у Аллоҳдан ўликларни тирилтиришини сўраб дуо қилса, ўликлар тирилиб, қабрларидан чиқиб келарди. Буларнинг барчаси Аллоҳнинг изни ва иродаси билан содир бўлган ва Исо алайҳиссаломнинг пайғамбарлигини қувватлайдиган ҳайратомуз мўъжизалардир. Сўнг Аллоҳ таоло унга ато этган яна бир неъматини эслатди: Бани Исроил уни ўлдиришга қасд қилганида Аллоҳ уларни бундан тўсиб қўйди. Ҳолбуки, Исо Бани Исроилга ўзининг ҳақ пайғамбарлигига далолат қилувчи очиқ-равшан мўъжизаларни келтирган, лекин улардан кофир бўлганлари у олиб келган мўъжизаларни очиқ сеҳр деган эдилар.

وَإِذْ أَوْحَيْتُ إِلَى الْحَوَارِيِّينَ أَنْ آمِنُوا بِي وَبِرَسُولِي قَالُوا آمَنَّا وَاشْهَدْ بِأَنَّنَا مُسْلِمُونَ ﴿111﴾

111. Эй Исо, сенга берган неъматимни ёдга ол: мухлис биродарларинг бўлмиш ҳаворийларга илҳом бериб, ягона Аллоҳга ва сенинг пайғамбарлигингга иймон келтиришни дилларига солдим. Улар: “Эй Раббимиз, биз Сенга иймон келтирдик, Сенга бўйсундик, амрларингга итоат этдик. Ўзинг гувоҳ бўл”, деб айтдилар.

إِذْ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ هَلْ يَسْتَطِيعُ رَبُّكَ أَنْ يُنَزِّلَ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ ۖ قَالَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ ﴿112﴾

112. Эсланг, ҳаворийлар: “Эй Исо ибн Марям, Раббингдан сўрасанг, У бизга осмондан тузалган дастурхон тушира оладими?”, деб сўрадилар. Исо: “Агар Аллоҳга чин иймон келтирган бўлсангиз, Унинг азобидан қўрқинглар!” деб жавоб берди.

قَالُوا نُرِيدُ أَنْ نَأْكُلَ مِنْهَا وَتَطْمَئِنَّ قُلُوبُنَا وَنَعْلَمَ أَنْ قَدْ صَدَقْتَنَا وَنَكُونَ عَلَيْهَا مِنَ الشَّاهِدِينَ ﴿113﴾

113. Ҳаворийлар: “Биз ўша дастурхондан еб-ичишни, уни кўриб дилларимиз таскин топишини ва сенинг ҳақ пайғамбар эканингга ишонч ҳосил қилишни, шунингдек, Аллоҳ таоло ўзининг ягона ҳақ илоҳлигига, истаган ишни қилишга қодирлигига ва сенинг ҳақ пайғамбарлигингга далил бўладиган оят-аломат туширганига гувоҳ бўлишни истаймиз”, дедилар.

قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا أَنْزِلْ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ تَكُونُ لَنَا عِيدًا لِأَوَّلِنَا وَآخِرِنَا وَآيَةً مِنْكَ ۖ وَارْزُقْنَا وَأَنْتَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ ﴿114﴾

114. Исо ибн Марям ҳаворийларнинг талабини қабул қилиб, Парвардигорига дуо қилди: “Эй Раббимиз, бизга осмондан ноз-неъматларга тўла бир дастурхон туширгин. Биз у тушган кунни байрам қилиб оламиз, бу кун биз учун ҳам, биздан кейингилар учун ҳам улуғ байрам бўлиб қолади. Бу дастурхон Сенинг ягона ҳақ илоҳлигингга ва менинг рост пайғамбарлигимга аломат ва далил бўлади. Эй Раббимиз, бизга мўл-кўл ризқ ато эт, Сен энг яхши ризқ берувчи зотсан!”

قَالَ اللَّهُ إِنِّي مُنَزِّلُهَا عَلَيْكُمْ ۖ فَمَنْ يَكْفُرْ بَعْدُ مِنْكُمْ فَإِنِّي أُعَذِّبُهُ عَذَابًا لَا أُعَذِّبُهُ أَحَدًا مِنَ الْعَالَمِينَ ﴿115﴾

115. Аллоҳ таоло деди: “Мен ўша дастурхонни сизларга тушираман, аммо кимда-ким шундан сўнг Менинг бирлигимга ва Исонинг пайғамбарлигига кофир бўлса, Мен уни олам аҳлидан ҳеч кимни азобламаган жуда қаттиқ азобга дучор қиламан”. Дарҳақиқат, Аллоҳ ваъда қилганидек, дастурхон нозил бўлди.

وَإِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ أَأَنْتَ قُلْتَ لِلنَّاسِ اتَّخِذُونِي وَأُمِّيَ إِلَٰهَيْنِ مِنْ دُونِ اللَّهِ ۖ قَالَ سُبْحَانَكَ مَا يَكُونُ لِي أَنْ أَقُولَ مَا لَيْسَ لِي بِحَقٍّ ۚ إِنْ كُنْتُ قُلْتُهُ فَقَدْ عَلِمْتَهُ ۚ تَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِي وَلَا أَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِكَ ۚ إِنَّكَ أَنْتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ ﴿116﴾

116. Эсланг, Аллоҳ таоло қиёмат куни айтади: “Эй Исо ибн Марям, одамларга: “Аллоҳни қўйиб, мени ва онамни худо қилиб олинглар!” деб сен айтдингми?!” Исо Аллоҳ таолони поклаб, шундай жавоб беради: “Одамларга ноҳақ сўзни айтишим мен учун лойиқ эмас. Агар айтган бўлганимда Сен уни билардинг, чунки Сенга ҳеч нарса махфий эмас. Сен менинг дилимдаги ҳар бир яширин нарсани биласан, мен Сенинг зотингдаги нарсаларни билмайман. Шубҳасиз, Сен ошкору махфий ҳар нарсани яхши билувчи зотсан!”

مَا قُلْتُ لَهُمْ إِلَّا مَا أَمَرْتَنِي بِهِ أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ رَبِّي وَرَبَّكُمْ ۚ وَكُنْتُ عَلَيْهِمْ شَهِيدًا مَا دُمْتُ فِيهِمْ ۖ فَلَمَّا تَوَفَّيْتَنِي كُنْتَ أَنْتَ الرَّقِيبَ عَلَيْهِمْ ۚ وَأَنْتَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ ﴿117﴾

117. Исо алайҳиссалом айтади: “Эй Раббим, мен уларга фақат Сен ваҳий қилган ва уларга етказишимни буюрган тавҳидни, яъни Сенинг бирлигингни ва ёлғиз Сенга ибодат қилиш лозимлигини айтдим. Мен уларнинг орасида бўлган вақтимда уларга, уларнинг сўзлари ва ишларига гувоҳ бўлиб турдим. Ердаги муҳлатим битиб, мени тирик ҳолда самога кўтарганингдан сўнг уларнинг сирларидан Ўзинг хабардор зотсан! Сен ҳар бир нарсага гувоҳсан, Сенга еру осмондаги ҳеч нарса махфий эмас”.

إِنْ تُعَذِّبْهُمْ فَإِنَّهُمْ عِبَادُكَ ۖ وَإِنْ تَغْفِرْ لَهُمْ فَإِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿118﴾

118. “Эй Аллоҳ, уларни азобласанг, Ўзингнинг бандаларинг, Ўзинг уларнинг ҳолатини яхши биласан ва адолатинг билан улар ҳақида хоҳлаган ишингни қиласан. Агар мағфиратингга элтувчи ишларни қилган кишиларни ўз раҳматинг билан мағфират қилсанг, Сен ҳеч ким бас келолмайдиган қудратли, барча ишларида ҳикмат соҳиби бўлган зотсан”.

Бу оятда Аллоҳ таолога Унинг ҳикмати, адолати ва комил илми билан мақтов айтилмоқда.

قَالَ اللَّهُ هَٰذَا يَوْمُ يَنْفَعُ الصَّادِقِينَ صِدْقُهُمْ ۚ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ۚ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ۚ ذَٰلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ﴿119﴾

119. Аллоҳ таоло қиёмат куни Исо алайҳиссаломга айтади: “Бугун тавҳид эгаларига Парвардигорларини ягона деб билишлари, Унинг шариатига бўйсунишлари ва ният, сўз ва амалда тўғриликлари фойда берадиган мукофот кунидир. Улар учун қасрлари ва дарахтлари остидан анҳорлар оқадиган жаннатлар бор, улар ўша жаннатларда абадий қоладилар. Аллоҳ улардан рози бўлиб, яхши амалларини қабул қилди. Улар ҳам Аллоҳ берган мўл-кўл савоблардан рози бўлдилар. Ушбу савоблар ва Аллоҳнинг улардан рози бўлиши энг катта ютуқдир”.

لِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا فِيهِنَّ ۚ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿120﴾

120. Осмонлару ер ва улар орасидаги барча нарсалар ягона, шериксиз Аллоҳникидир. У ҳамма нарсага қодир, Уни ҳеч нарса ожиз қолдира олмайди.

Изоҳ қолдиринг