Қабрга ҳаж қилиш (2)

Қабрларни зиёрат қиладиган одамни «ҳожи» деб атайдиган кимсага таъзир бериш вожиб бўлади.

Шайхулислом Ибн Таймия раҳимаҳуллоҳ айтади: «Шунингдек, қабрлар ва сағаналарни зиёрат қилиб келган одамни «ҳожи» деб атайдиган кишига таъзир берилади. Бу ишни «ҳаж» деб аташ ва унга оид қадамжолар ўйлаб топиш, қўйингки, Байтуллоҳни ҳаж қилишга хос бўлган ишларни бошқа ўринларда бажаришга ҳеч кимнинг ҳаққи йўқ. Бу иш мункар, уни қилувчи эса адашгандир»[1].

Шайх Муҳаммад ибн Али ибн Ғариб раҳимаҳуллоҳ айтади: «Қабрларни улуғлаш эътиқодига мубтало бўлган анави кимсалар қабрларга нисбатан қалбда ҳурмат-эҳтиром сақлаш ибодатидан ўтиб, қабрлар учун ҳаж қилиш, бу «ҳаж» учун маълум вақт тайин этиш ва Каъбатуллоҳни ҳаж қилиш савобидан етти баробар кўп савоб белгилашгача бориб етишди.

Мисол учун Яман диёрининг Мирбот шаҳрида жойлашган Ибн Улвон қабрини олайлик. Ўша ерлик каттаю кичик орасида тарқалган гапга кўра, Ибн Улвоннинг қабрини ражаб ойида зиёрат қилиш ва ўзни унга бағишлаш етти марта ҳаж қилган савобига тенг эмиш. Шунингдек, Луҳайя аҳли орасида тарқалган ва машҳур бўлган гап шуки, шу юртда ўлган ва Зайлаий қабри атрофига кўмилган кимса жаннатга ҳисоб-китобсиз киради. Адан шаҳридаги Айдарус қабри ва Муходаги Шозилий қабри ҳақида ҳам шундай гапларни айтиш мумкин. Ўша ерда яшовчи қуруқлигу денгиз аҳолиси борки, кулфату фаровонликда тилларидан ўша зотлар зикри тушмайди. У бечоралар ўша зотлар паноҳи ва назарида тинч-омон яшаб юрибмиз, деб ўйлашади. Узоғу яқинда, қуруқлигу денгизда бошига иш тушган кимса борки, ўша қабр эгаларига дуо қилса, улар унга мадад беради, деб гумон қилишади. Ҳатто ҳаддан ошган бирлари бу ҳақда китоб ёзиб, уни «Маносику ҳажжи машоҳидил аброр лиман уния илайҳим минал муқиймийна ваз-зуввор» (Муқимлар ва зиёратчилар учун аброрлар мақбараларига оид ҳаж амаллари) деб атаган. Яна бири китобига «Равзатул аброр фий даъватил авлиёил ахёр индаш шадоидил мудлаҳимматил ғаззор» (Бошга оғир кулфат тушганида авлиёларга дуо қилиш ҳақида яхшилар бўстони) деб ном қўйган. Бу нарса Ислом динидан чиқиб, бутпарастлик динига ўтиш экани кундек равшан»[2].

Шайх Бакр Абу Зайд раҳимаҳуллоҳ айтади: «Ибодатлар орасида фақат Байтуллоҳга ҳаж қилишни «ҳаж» деб аташ жоиз бўлади. Ундан бошқа ишларга нисбатан «ҳаж» иборасини қўллаш жоиз бўлмаган бидъат ҳисобланади. Дарҳақиқат, бидъатчилар шундай қилдилар. «Мозорларга ҳаж қилиш», «қабрларга ҳаж қилиш», «муқаддас қадамжоларга ҳаж қилиш» каби нарсаларни ўйлаб топдилар. Бу ишлар ҳам сўз, ҳам амал тарафлама рофизий-шиаларга оид бидъатлар бўлиб, Исломдан заррача улушга эга эмас. Тўқима ҳадисда келади: Набий саллаллоҳу алайҳи ва саллам Абу Ҳурайрага дедилар: “Эй Абу Ҳурайра, Қуръонни ўрган ва одамларга ҳам ўргат. Агар шу ҳолатда ўлсанг, мўминлар Аллоҳнинг Байтига ҳаж қилганларидек фаришталар қабрингга келиб ҳаж қиладилар”. Хатиб Бағдодий ривоят қилган бу ҳадис тўғрисида «Ас-силсилатуз заифа» китобида “мавзуъ (тўқима) ҳадис”, дейилган»[3].

Суютий айтади: «Бу ҳадис саҳиҳ эмас. Санадида Абу Ҳумом Муҳаммад ибн Муҳаббаб бор. Яҳё уни “ёлғончи”, Абу Ҳотим “ҳадиси олинмайди”, деган»[4].

[1] Ибн Муфлиҳ, «Фуруъ», 10/120-121.
[2] Шайх Муҳаммад ибн Ғариб (вафоти: 1209 ҳ.), «Ат-тавзиҳу ан тавҳидил халлоқ фий жавоби аҳлил ироқ», 2/579-580. Муҳаққиқ: Ориф Суҳаймий. «Дорут тавҳид» нашриёти, биринчи нашр, 1435 ҳ.й. Китоб Шайх Сулаймон ибн Абдуллоҳга янглиш нисбат берилган («Дор Тайба» нашриёти, биринчи нашр, 1404 ҳ.).
[3] «Мўъжами маноҳий ал-лафзийя», 226-бет.
[4] «Ал-лаолиул маснуа фил-аҳодисил мавзуа», 1/203.