وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ لَا نُكَلِّفُ نَفۡسًا إِلَّا وُسۡعَهَآ أُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَنَّةِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ ﴿٤٢﴾
42. Аллоҳга иймон келтирган ва қўлларидан келганича солиҳ амаллар қилган зотлар – Аллоҳ ҳеч бир жонга тоқатидан ортиқ нарсани юкламас – ана ўшалар жаннат эгаларидир, улар жаннатда абадий қоладилар.
وَنَزَعۡنَا مَا فِي صُدُورِهِم مِّنۡ غِلّٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهِمُ ٱلۡأَنۡهَٰرُۖ وَقَالُواْ ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ ٱلَّذِي هَدَىٰنَا لِهَٰذَا وَمَا كُنَّا لِنَهۡتَدِيَ لَوۡلَآ أَنۡ هَدَىٰنَا ٱللَّهُۖ لَقَدۡ جَآءَتۡ رُسُلُ رَبِّنَا بِٱلۡحَقِّۖ وَنُودُوٓاْ أَن تِلۡكُمُ ٱلۡجَنَّةُ أُورِثۡتُمُوهَا بِمَا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ ﴿٤٣﴾
43. Аллоҳ таоло жаннат аҳлининг кўнгилларидаги барча ғиллу ғашлик ва гина-кудуратларни чиқариб ташлайди ва уларга қўшимча неъмат ўлароқ жаннатда уйлари ва қасрлари остидан анҳорлар оқиб туради. Жаннат аҳли жаннатга кирган пайтларида: “Шундай роҳат-фароғатли жаннатларга киришимизга сабабчи бўлган солиҳ амалларга бизни муваффақ айлаган Аллоҳга ҳамду санолар бўлсин. Аллоҳ бизни Ўзининг тўғри йўлида юришга йўлламаганида ва бу йўлда бизни сабот билан туришга муваффақ этмаганида, биз бунга ҳеч қачон эришолмас эдик. Раббимизнинг расуллари Унга итоат қилганларга гўзал мукофотлар, осий бўлганларга эса аламли азоблар берилиши ҳақида рост хабарлар келтирган эканлар”, деб айтадилар. Уларга табрик ва иззат-икром изҳор қилиниб: “Аллоҳ сизларга иймон ва солиҳ амалларингиз сабабли Ўз раҳмати билан ато этган жаннат мана шудир”, деб нидо қилинади.
وَنَادَىٰٓ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَنَّةِ أَصۡحَٰبَ ٱلنَّارِ أَن قَدۡ وَجَدۡنَا مَا وَعَدَنَا رَبُّنَا حَقّٗا فَهَلۡ وَجَدتُّم مَّا وَعَدَ رَبُّكُمۡ حَقّٗاۖ قَالُواْ نَعَمۡۚ فَأَذَّنَ مُؤَذِّنُۢ بَيۡنَهُمۡ أَن لَّعۡنَةُ ٱللَّهِ عَلَى ٱلظَّٰلِمِينَ ﴿٤٤﴾
44. Жаннат аҳли жаннатга кирганларидан сўнг дўзахиларга хитоб қилиб: “Биз Раббимиз пайғамбарлари орқали бизга ваъда қилган, Ўзига итоат қилганларни мукофотлаши ҳақидаги хабар рост эканини кўрдик. Сизлар ҳам Раббингиз пайғамбарлари орқали Ўзига осий бўлганларни жазолаши ҳақида берган ваъдаси рост эканини кўрдингизми?” деб айтишади. Дўзах аҳли: “Ҳа, Раббимиз ваъда қилган барча нарса рост эканини кўрдик”, деб жавоб беришади. Сўнг бир жарчи жаннат ва дўзах аҳли ўртасида хитоб қилиб, жар солади: “Аллоҳнинг чегараларини бузиб ўтган, Аллоҳга ва Унинг пайғамбарларига кофир бўлган золимларга Аллоҳнинг лаънати бўлсин!”.
ٱلَّذِينَ يَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ وَيَبۡغُونَهَا عِوَجٗا وَهُم بِٱلۡأٓخِرَةِ كَٰفِرُونَ ﴿٤٥﴾
45. У кофирлар Аллоҳнинг тўғри йўлидан юз ўгирган, одамларни ундан тўсган ва одамлар ажрата олмаслиги учун унинг эгри-бугри бўлишини истаган эдилар. Улар охиратга ва охиратдаги ишларга кофир бўлган кимсалар эди.
وَبَيۡنَهُمَا حِجَابٞۚ وَعَلَى ٱلۡأَعۡرَافِ رِجَالٞ يَعۡرِفُونَ كُلَّۢا بِسِيمَىٰهُمۡۚ وَنَادَوۡاْ أَصۡحَٰبَ ٱلۡجَنَّةِ أَن سَلَٰمٌ عَلَيۡكُمۡۚ لَمۡ يَدۡخُلُوهَا وَهُمۡ يَطۡمَعُونَ﴿٤٦﴾
46. Жаннатилар ва дўзахилар ўртасида “Аъроф” деб аталмиш улкан бир тўсиқ мавжуд бўлиб, шу тўсиқ устида бир тоифа одамлар бўлади. Улар жаннати ва дўзахиларни ўзига хос белгилари билан, яъни жаннатиларни юзларининг оқлиги, дўзахиларни юзларининг қоралиги билан таниб оладилар. Аърофдаги инсонлар яхшиликлари ва ёмонликлари тенг келиб қолган тоифа бўлиб, улар Аллоҳнинг раҳматидан умидвор бўлиб турадилар. Улар жаннат аҳлига салом йўллаб: “Сизларга салом бўлсин!” деб нидо қиладилар. Аъроф аҳли ҳали жаннатга кирмаган ва унга киришни орзу қилиб турган инсонлардир.
وَإِذَا صُرِفَتۡ أَبۡصَٰرُهُمۡ تِلۡقَآءَ أَصۡحَٰبِ ٱلنَّارِ قَالُواْ رَبَّنَا لَا تَجۡعَلۡنَا مَعَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ ﴿٤٧﴾
47. Аърофдагиларнинг кўзлари дўзахилар томонга бурилган пайтда: “Эй Раббимиз, бизни ширк ва куфрлари сабабли золим бўлган қавм билан бирга қилиб қўймагин”, деб нидо қилишади.
وَنَادَىٰٓ أَصۡحَٰبُ ٱلۡأَعۡرَافِ رِجَالٗا يَعۡرِفُونَهُم بِسِيمَىٰهُمۡ قَالُواْ مَآ أَغۡنَىٰ عَنكُمۡ جَمۡعُكُمۡ وَمَا كُنتُمۡ تَسۡتَكۡبِرُونَ﴿٤٨﴾
48. Аъроф аҳли дўзахдаги кофирларнинг йўлбошчилари бўлган кимсаларга – уларни ўзларига хос бўлган аломатлардан таниб олиб – хитоб қилишади: “Сизларга дунё ҳаётида тўплаган мол-мулкларингиз ва атрофингизга йиққан одамларингиз бугун асқатмабди-да! Аллоҳга иймон келтириш ва ҳақни қабул қилишдан кибр қилганингиз сизларга бугун фойда бермабди-да!”.
أَهَٰٓؤُلَآءِ ٱلَّذِينَ أَقۡسَمۡتُمۡ لَا يَنَالُهُمُ ٱللَّهُ بِرَحۡمَةٍۚ ٱدۡخُلُواْ ٱلۡجَنَّةَ لَا خَوۡفٌ عَلَيۡكُمۡ وَلَآ أَنتُمۡ تَحۡزَنُونَ ﴿٤٩﴾
49. “Сизлар дунёдалик пайтингизда қасам ичиб: “Аллоҳ қиёмат куни раҳматига олмайди ва ҳеч қачон жаннатига киритмайди”, деб айтганингиз кимсалар жаннатдаги ҳов анави камбағал-бечоралармиди?!” деб айтишади. Эй аърофдагилар, жаннатга киринглар! Сизларнинг гуноҳларингиз кечирилди, сизларга энди Аллоҳнинг азобидан бирон хавф йўқ, эришолмаганингиз дунё неъматларига ғамгин ҳам бўлмайсизлар.
وَنَادَىٰٓ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِ أَصۡحَٰبَ ٱلۡجَنَّةِ أَنۡ أَفِيضُواْ عَلَيۡنَا مِنَ ٱلۡمَآءِ أَوۡ مِمَّا رَزَقَكُمُ ٱللَّهُۚ قَالُوٓاْ إِنَّ ٱللَّهَ حَرَّمَهُمَا عَلَى ٱلۡكَٰفِرِينَ ﴿٥٠﴾
50. Дўзахдагилар жаннатдагилардан ёрдам сўраб: “Аллоҳ сизларга берган сувдан ё сизларни ризқлантириб қўйган таомлардан бизга ҳам туширинглар”, дейдилар. Жаннатилар уларга жавобан: “Аллоҳ таоло Ўзининг бирлигини инкор қилган ва пайғамбарларини ёлғончига чиқарган кимсаларга бу ичимлик ва таомларни ҳаром қилган”, деб айтадилар.
ٱلَّذِينَ ٱتَّخَذُواْ دِينَهُمۡ لَهۡوٗا وَلَعِبٗا وَغَرَّتۡهُمُ ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَاۚ فَٱلۡيَوۡمَ نَنسَىٰهُمۡ كَمَا نَسُواْ لِقَآءَ يَوۡمِهِمۡ هَٰذَا وَمَا كَانُواْ بِـَٔايَٰتِنَا يَجۡحَدُونَ ﴿٥١﴾
51. Охиратдаги роҳат-фароғатлардан маҳрум бўлган у кимсалар Аллоҳ эргашишга буюрган динни ўйин-кулги қилган, дунё ҳаёти уларни алдаб қўйган ва унинг зеб-зийнатлари билан овора бўлиб, охират учун амал қилмаган эдилар. Қиёмат куни улар шу кун учун амал қилишмагани ва Аллоҳнинг далил ва ҳужжатлари ҳақ эканини билиб туриб инкор қилишгани сабабли Аллоҳ ҳам уларни “унутади” ва аламли азобда қолдиради.
وَلَقَدۡ جِئۡنَٰهُم بِكِتَٰبٖ فَصَّلۡنَٰهُ عَلَىٰ عِلۡمٍ هُدٗى وَرَحۡمَةٗ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ ﴿٥٢﴾
52. Эй Расул, Биз сизга нозил қилганимиз Қуръонни кофирларга юбордик ва буюк илмни ўз ичига олган бу китобни батафсил баён қилдик. У залолатдан ҳидоятга йўлловчи, Аллоҳга иймон келтириб, Унинг шариатига амал қилган кишилар учун раҳмат бўлган китобдир.
Аллоҳ таоло бу ерда Қуръон фақат мўминларга ҳидоят ва раҳмат бўлишини зикр қилди, чунки Қуръондан уларгина фойда оладилар.
هَلۡ يَنظُرُونَ إِلَّا تَأۡوِيلَهُۥۚ يَوۡمَ يَأۡتِي تَأۡوِيلُهُۥ يَقُولُ ٱلَّذِينَ نَسُوهُ مِن قَبۡلُ قَدۡ جَآءَتۡ رُسُلُ رَبِّنَا بِٱلۡحَقِّ فَهَل لَّنَا مِن شُفَعَآءَ فَيَشۡفَعُواْ لَنَآ أَوۡ نُرَدُّ فَنَعۡمَلَ غَيۡرَ ٱلَّذِي كُنَّا نَعۡمَلُۚ قَدۡ خَسِرُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ وَضَلَّ عَنۡهُم مَّا كَانُواْ يَفۡتَرُونَ ﴿٥٣﴾
53. Бу кофирлар энди уларга Қуръонда ваъда қилинган, охир-оқибат уларга келадиган азобнигина кутадилар, холос. Ҳисоб-китоб, ажр-савоб, азоб-уқубат келадиган қиёмат куни дунё ҳаётида Қуръонни ташлаган ва унга иймон келтиришдан юз ўгирган кофирлар: “Энди билдик, Раббимизнинг элчилари ҳақни келтирган ва бизнинг фойдамизни кўзлаб, холис насиҳат қилган эканлар. Раббимизнинг ҳузурида бизга шафоатчи бўладиган дўстлар бормикин ёки яна бир бор дунёга қайтарилиб, Раббимизни рози қиладиган амалларни қилиш имкони бўлармикин”, деб орзу қилишади. Улар дўзахга кириш ва унда абадий қолиш билан ўз жонларига зиён қилдилар. Аллоҳни қўйиб, уларга сиғиниб юришган ва шайтоннинг алдови билан дунёда ўзлари ўйлаб топган бут-санамларининг ҳаммаси улардан ғойиб бўлди.
