إِنَّ شَرَّ ٱلدَّوَآبِّ عِندَ ٱللَّهِ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ فَهُمۡ لَا يُؤۡمِنُونَ ﴿٥٥﴾
55. Аллоҳ наздида ер юзидаги жонзотлар ичида энг ёмони куфрда маҳкам турган кофирлардир. Улар Аллоҳнинг пайғамбарларини тасдиқ этмайди, Аллоҳнинг тавҳидига иқрор бўлмайди, Унинг шариатига эргашмайди.
ٱلَّذِينَ عَٰهَدتَّ مِنۡهُمۡ ثُمَّ يَنقُضُونَ عَهۡدَهُمۡ فِي كُلِّ مَرَّةٖ وَهُمۡ لَا يَتَّقُونَ ﴿٥٦﴾
56. Сиз билан урушмаслик ва сизга қарши бошқаларга ёрдам бермаслик хусусида сиз билан битимлар тузган, сўнг Аллоҳдан қўрқмасдан ҳар сафар тузган битимларини бузаверадиган яҳудийлар ҳам ўша ёмонлар жумласидандир.
فَإِمَّا تَثۡقَفَنَّهُمۡ فِي ٱلۡحَرۡبِ فَشَرِّدۡ بِهِم مَّنۡ خَلۡفَهُمۡ لَعَلَّهُمۡ يَذَّكَّرُونَ ﴿٥٧﴾
57. Сиз битимларни бузадиган ўша кимсалар билан жанг майдонида тўқнашсангиз, уларнинг бошига шундай азобни солингки, бу билан бошқаларнинг дилларига қўрқув кирсин ва бирликлари парчаланиб кетсин. Шояд шу билан эслатма олишса ва ўзларидан аввалгилар қилган ишларга журъат қилишмаса.
وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِن قَوۡمٍ خِيَانَةٗ فَٱنۢبِذۡ إِلَيۡهِمۡ عَلَىٰ سَوَآءٍۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُحِبُّ ٱلۡخَآئِنِينَ ﴿٥٨﴾
58. Эй Расул, бирон қавм тарафидан битимга хиёнат аломатлари кўринса, улар билан тузган битимларни бекор қилинг, токи бугундан бошлаб ўртада битим йўқлигини ҳар икки тараф билсин! Шубҳасиз, Аллоҳ битимларни бузувчи хоин кимсаларни ёқтирмайди.
وَلَا يَحۡسَبَنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ سَبَقُوٓاْۚ إِنَّهُمۡ لَا يُعۡجِزُونَ ﴿٥٩﴾
59. Аллоҳнинг оятларини инкор қилган кимсалар қочиб қутулдик, энди бизни Аллоҳ азоблай олмайди, деб асло ўйламасинлар! Улар Аллоҳнинг азобидан зинҳор қочиб қутула олмайдилар.
وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا ٱسۡتَطَعۡتُم مِّن قُوَّةٖ وَمِن رِّبَاطِ ٱلۡخَيۡلِ تُرۡهِبُونَ بِهِۦ عَدُوَّ ٱللَّهِ وَعَدُوَّكُمۡ وَءَاخَرِينَ مِن دُونِهِمۡ لَا تَعۡلَمُونَهُمُ ٱللَّهُ يَعۡلَمُهُمۡۚ وَمَا تُنفِقُواْ مِن شَيۡءٖ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ يُوَفَّ إِلَيۡكُمۡ وَأَنتُمۡ لَا تُظۡلَمُونَ ﴿٦٠﴾
60. Эй мусулмонлар, душманларингиз билан тўқнашиш учун имкон қадар қурол-яроғ билан жанг ҳозирлигини кўрингизки, бу билан сизларга қарши пайт пойлаб турган Аллоҳнинг душманлари ва ўз душманларингиз қалбига қўрқув соласиз ва сизларга ҳозирча адоватини кўрсатмай турган, бироқ Аллоҳ уларни ва уларнинг дилларидаги нарсаларни Ўзи яхши биладиган бошқа кимсаларни ҳам қўрқитиб қўясиз. Сизлар Аллоҳ йўлида озми-кўпми мол-дунё сарфлаган бўлсангиз, Аллоҳ шу дунёнинг ўзида унинг ўрнини тўлдириб беради ва савобини қиёматга олиб қўяди, сизларга унинг ажридан бирор нарса камайтирилмайди.
وَإِن جَنَحُواْ لِلسَّلۡمِ فَٱجۡنَحۡ لَهَا وَتَوَكَّلۡ عَلَى ٱللَّهِۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡعَلِيمُ ﴿٦١﴾
61. Эй Пайғамбар, улар урушмасликка мойил бўлсалар ва сиз билан тинчлик битими тузишни хоҳласалар, сиз ҳам шунга мойил бўлинг, ишингизни Аллоҳга топширинг ва Унинг ўзига таваккул қилинг! У уларнинг сўзларини эшитувчи, дилларидаги ниятларини яхши билувчи зотдир.
وَإِن يُرِيدُوٓاْ أَن يَخۡدَعُوكَ فَإِنَّ حَسۡبَكَ ٱللَّهُۚ هُوَ ٱلَّذِيٓ أَيَّدَكَ بِنَصۡرِهِۦ وَبِٱلۡمُؤۡمِنِينَ ﴿٦٢﴾ وَأَلَّفَ بَيۡنَ قُلُوبِهِمۡۚ لَوۡ أَنفَقۡتَ مَا فِي ٱلۡأَرۡضِ جَمِيعٗا مَّآ أَلَّفۡتَ بَيۡنَ قُلُوبِهِمۡ وَلَٰكِنَّ ٱللَّهَ أَلَّفَ بَيۡنَهُمۡۚ إِنَّهُۥ عَزِيزٌ حَكِيمٞ ﴿٦٣﴾
62, 63. Сиз билан битим тузган кимсалар сизга макр қилмоқчи бўлсалар, албатта Аллоҳ ўзи уларнинг макр-ҳийлаларидан сизни ҳимоя қилади. У сизга ўз нусратини туширган, муҳожир ва ансорлардан иборат мўминлар билан сизни қувватлаб қўйган ва уларнинг дилларини тарқоқликдан сўнг бирлаштириб қўйган зотдир. Сиз бутун дунё мулкини сарф қилганингизда ҳам уларнинг дилларини жамлай олмаган бўлардингиз. Лекин Аллоҳ уларнинг қалбларини иймон устида бирлаштириб қўйди ва улар ўзаро муҳаббатли биродарларга айландилар. Аллоҳ мулкида ғолиб ва барча тадбирларида ҳикмат соҳибидир.
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّبِيُّ حَسۡبُكَ ٱللَّهُ وَمَنِ ٱتَّبَعَكَ مِنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ ﴿٦٤﴾
64. Эй Пайғамбар, Аллоҳнинг ўзи сизга ва ортингиздан эргашган мўминларга душманларингиз ёмонлигидан кифоя қилувчидир.
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّبِيُّ حَرِّضِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ عَلَى ٱلۡقِتَالِۚ إِن يَكُن مِّنكُمۡ عِشۡرُونَ صَٰبِرُونَ يَغۡلِبُواْ مِاْئَتَيۡنِۚ وَإِن يَكُن مِّنكُم مِّاْئَةٞ يَغۡلِبُوٓاْ أَلۡفٗا مِّنَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بِأَنَّهُمۡ قَوۡمٞ لَّا يَفۡقَهُونَ ﴿٦٥﴾
65. Эй Пайғамбар, мўминларни жангга унданг! Душман билан тўқнашганда сизлардан йигирмата сабр-матонатли киши улардан икки юзтасига ғолиб келгай. Сизлардан сабр-матонатли юзта мужоҳид кофирлардан мингтасига ғолиб келгай. Чунки улар Аллоҳ ўз йўлидаги мужоҳидларга ҳозирлаб қўйган мукофотларни билмайдиган ва англамайдиган қавмдир. Улар ерда ҳукмрон бўлиш ва бузғунчилик қилиш учунгина жанг қилишади.
ٱلۡـَٰٔنَ خَفَّفَ ٱللَّهُ عَنكُمۡ وَعَلِمَ أَنَّ فِيكُمۡ ضَعۡفٗاۚ فَإِن يَكُن مِّنكُم مِّاْئَةٞ صَابِرَةٞ يَغۡلِبُواْ مِاْئَتَيۡنِۚ وَإِن يَكُن مِّنكُمۡ أَلۡفٞ يَغۡلِبُوٓاْ أَلۡفَيۡنِ بِإِذۡنِ ٱللَّهِۗ وَٱللَّهُ مَعَ ٱلصَّٰبِرِينَ ﴿٦٦﴾
66. Эй мўминлар, сизлардаги заифлик туфайли Аллоҳ сизларга енгиллик берди. Шунга кўра, сизлардан юзта сабр-матонатли киши бўлса, кофирлардан икки юзтасига ғолиб келгай. Сизлардан минг киши Аллоҳнинг изни билан улардан икки мингига ғолиб бўлгай. Аллоҳ сабр қилувчилар билан биргадир, уларни қўллаб-қувватлайди ва уларга ёрдам беради.
مَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَن يَكُونَ لَهُۥٓ أَسۡرَىٰ حَتَّىٰ يُثۡخِنَ فِي ٱلۡأَرۡضِۚ تُرِيدُونَ عَرَضَ ٱلدُّنۡيَا وَٱللَّهُ يُرِيدُ ٱلۡأٓخِرَةَۗ وَٱللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٞ ﴿٦٧﴾
67. Душманлар қалбига қўрқув солиш ва динни мустаҳкамлаш учун аёвсиз қатл қилмай туриб, пайғамбар душманлардан асир олиши тўғри эмас. Эй мусулмонлар, сизлар Бадр жанги асирларидан товон олиш билан дунё матосини истайсиз, Аллоҳ эса охират саодатига эриштирадиган динини ғолиб қилишни истайди. Аллоҳ енгилмас қудратли, шариатида ҳикмат соҳибидир.
لَّوۡلَا كِتَٰبٞ مِّنَ ٱللَّهِ سَبَقَ لَمَسَّكُمۡ فِيمَآ أَخَذۡتُمۡ عَذَابٌ عَظِيمٞ ﴿٦٨﴾
68. Бу уммат учун ўлжалар ҳалол қилиниши ва асирлар эвазига товон пули олиш ҳалол қилиниши ҳақида Аллоҳнинг қазо ва қадардаги битиги бўлмаганда эди, бу хусусда аниқ ҳукм тушмай туриб ўлжалар ва товон пули олганингиз сабабли сизларга улкан азоб етган бўлар эди.
فَكُلُواْ مِمَّا غَنِمۡتُمۡ حَلَٰلٗا طَيِّبٗاۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۚ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِيمٞ ﴿٦٩﴾
69. Бундан буён сизлар ўлжалардан ва асирларнинг товон пулидан бемалол еяверинглар, бу ҳалол ва покдир. Аллоҳнинг динидаги аҳкомлар ва қонун-қоидаларга риоя қилинглар. Аллоҳ бандаларини кечирувчи ва уларга раҳмли зотдир.
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّبِيُّ قُل لِّمَن فِيٓ أَيۡدِيكُم مِّنَ ٱلۡأَسۡرَىٰٓ إِن يَعۡلَمِ ٱللَّهُ فِي قُلُوبِكُمۡ خَيۡرٗا يُؤۡتِكُمۡ خَيۡرٗا مِّمَّآ أُخِذَ مِنكُمۡ وَيَغۡفِرۡ لَكُمۡۚ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِيمٞ ﴿٧٠﴾
70. Эй Пайғамбар, Бадрда қўлингизга асир бўлиб тушган кишиларга айтинг: “Сизлар ўзингиздан олинган тўловлар учун маъюс бўлманглар. Аллоҳ таоло дилларингизда яхшилик борлигини билса, сизларни ўз фазлу марҳаматидан кўп яхшиликларга муяссар қилиб, сизларга ўзингиздан олинган мол-дунёдан кўра яхшироқ нарсани беради ва гуноҳларингизни кечиради. (Дарҳақиқат, Аллоҳ таоло ушбу ваъда қилган нарсасини Аббос разияллоҳу анҳуга ва бошқаларга берган.) Аллоҳ субҳонаҳу ва таоло тавба қилган бандаларининг гуноҳларини кечирувчи ва уларга раҳмли зотдир.
وَإِن يُرِيدُواْ خِيَانَتَكَ فَقَدۡ خَانُواْ ٱللَّهَ مِن قَبۡلُ فَأَمۡكَنَ مِنۡهُمۡۗ وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ﴿٧١﴾
71. Эй Пайғамбар, сиз қўйиб юборган ўша асирлар сизга яна хиёнат қилмоқчи бўлсалар, сиз бундан маъюс бўлманг. Зотан, улар аввал ҳам Аллоҳга хиёнат қилишган, сизга қарши урушишган ва Аллоҳ сизга улар устидан ғалаба берган эди. Аллоҳ диллардаги нарсаларни билувчи ҳамда бандаларининг ишларини бошқаришда ҳикмат соҳибидир.
إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَهَاجَرُواْ وَجَٰهَدُواْ بِأَمۡوَٰلِهِمۡ وَأَنفُسِهِمۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱلَّذِينَ ءَاوَواْ وَّنَصَرُوٓاْ أُوْلَٰٓئِكَ بَعۡضُهُمۡ أَوۡلِيَآءُ بَعۡضٖۚ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَلَمۡ يُهَاجِرُواْ مَا لَكُم مِّن وَلَٰيَتِهِم مِّن شَيۡءٍ حَتَّىٰ يُهَاجِرُواْۚ وَإِنِ ٱسۡتَنصَرُوكُمۡ فِي ٱلدِّينِ فَعَلَيۡكُمُ ٱلنَّصۡرُ إِلَّا عَلَىٰ قَوۡمِۭ بَيۡنَكُمۡ وَبَيۡنَهُم مِّيثَٰقٞۗ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ بَصِيرٞ ﴿٧٢﴾
72. Шубҳасиз, Аллоҳ ва Расулига иймон келтириб, Аллоҳнинг шариатига амал қилган ва Ислом диёрига ёки Парвардигорларига эркин ибодат қилиш имконияти бўлган бошқа ўлкага ҳижрат қилганлар, моллари ва жонлари билан Аллоҳ йўлида жиҳод қилганлар, муҳожирларни ўз ҳовли-жойларига туширган, уларга мол-давлат билан кўмак кўрсатган ва Аллоҳнинг динига ёрдам берганлар – ана ўшалар ўзаро дўст ва ёрдамчилардир. Аммо иймон келтирган, бироқ куфр диёридан ҳижрат қилмаган кишилар то ҳижрат қилмагунларича уларни ҳимоя қилишга ва уларга ёрдам беришга сизлар масъул эмассиз. Агар уларга кофирлар томонидан зулм қилинса ва сизлардан ёрдам талаб қилишса, уларга ёрдам беринглар. Аммо ўрталарингизда урушмаслик ҳақида тинчлик битими бўлган ва у битимни бузмаган қавмга қарши уларга ёрдам берманглар. Аллоҳ амалларингизни кўриб турувчидир. У ҳар кимга нияти ва амалига яраша жазо ё мукофот беради.
وَٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بَعۡضُهُمۡ أَوۡلِيَآءُ بَعۡضٍۚ إِلَّا تَفۡعَلُوهُ تَكُن فِتۡنَةٞ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَفَسَادٞ كَبِيرٞ ﴿٧٣﴾
73. Кофирлар бир-бирларига дўст ва ёрдамчидир. Эй мўминлар, сизлар ҳам бир-бирингизга ёрдамчи бўлинг! Акс ҳолда, динингиздан воз кечишингиз учун босим ва зулмга дучор бўласиз. Аллоҳнинг йўлидан тўсиш ва куфр тамойилларини мустаҳкамлаш билан ер юзида жуда катта фасод юз беради.
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَهَاجَرُواْ وَجَٰهَدُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱلَّذِينَ ءَاوَواْ وَّنَصَرُوٓاْ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ حَقّٗاۚ لَّهُم مَّغۡفِرَةٞ وَرِزۡقٞ كَرِيمٞ ﴿٧٤﴾
74. Аллоҳ ва Расулига иймон келтирган ва Ислом диёрини ёки Парвардигорларига ибодат қилиш имконияти бўлган бир ўлкани қасд қилиб, ўз диёрларини ташлаб чиққан ва Аллоҳнинг калимасини олий қилиш учун жиҳод қилган кишилар ҳамда муҳожир биродарларига моддий ва маънавий ёрдам кўрсатган кишилар – ана ўшалар ҳақиқатда содиқ мўминлардир. Улар учун гуноҳларига мағфират ва роҳат-фароғатли жаннатларда кенг-мўл ризқлар бордир.
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مِنۢ بَعۡدُ وَهَاجَرُواْ وَجَٰهَدُواْ مَعَكُمۡ فَأُوْلَٰٓئِكَ مِنكُمۡۚ وَأُوْلُواْ ٱلۡأَرۡحَامِ بَعۡضُهُمۡ أَوۡلَىٰ بِبَعۡضٖ فِي كِتَٰبِ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمُۢ ﴿٧٥﴾
75. Эй мўминлар, муҳожир ва ансорлардан кейин иймон келтирган ва ҳижрат қилиб, сизлар билан Аллоҳ йўлида жиҳод қилган кишилар сизлардандир. Улар фойдада ҳам, зиёнда ҳам сизларга шерикдирлар. Аллоҳнинг ҳукмида қариндош-уруғлар бир-бирларига меросхўр бўлишга умум мусулмонлардан кўра ҳақлироқдир. Албатта, Аллоҳ таоло ҳар бир нарсани билувчидир, У бандаларига муносиб бўладиган нарсани, яъни Исломнинг илк даврларида бўлгани каби биродарлик ва иттифоқдошлик орқали меросхўр бўлиш эмас, балки қариндош-уруғлар насл-насаб орқали бир-бирларига меросхўр бўлиши бандалар учун лойиқроқ эканини яхши билади.
