Исми ва лақаби
Имом Муслимнинг тўлиқ исми – имом ва ҳофиз, мужаввид ва содиқ Абулҳусайн Муслим ибн Ҳажжож ибн Муслим ибн Вард ибн Кўшоз Қушайрий Нишопурий. Имом Муслим ҳижрий 206, милодий 821 йилда таваллуд топган.
Имом Муслим тақволи ва зиёли оилада ўсиб-улғаяди. Отаси Ҳажжож ибн Муслимнинг илм ва илм мажлисларига муҳаббати жуда ҳам баланд бўлган. Имом Муслим илм ўрганишга жуда ҳам эрта киришади, ўн икки ёшида ҳадис илмидан таълим олишни бошлайди. Бу ҳақда имом Заҳабий роҳимаҳуллоҳ шундай дейди: “Биринчи марта ҳижрий 212 йил Яҳё ибн Яҳё Тамимийдан ҳадис эшитган, 221 йил ҳаж қилганида ҳали соқоли ҳам чиқмаган эди”.
Устозлари
Имом Муслим Макка, Мадина, Ироқ, Кўфа ҳамда Миср каби бир қанча диёрларда жами бўлиб икки юз йигирмага яқин устоздан таълим олган. Унинг Маккадаги устози бўлмиш Абдуллоҳ ибн Маслама Қаънабий унинг энг ёши улуғ устози саналади. Имом Муслимнинг энг машҳур устозлари қуйидагилардир: Яҳё ибн Яҳё Нишопурий, Қутайба ибн Саид, Саид ибн Мансур, Аҳмад ибн Ҳанбал, Исҳоқ ибн Роҳавайҳ, Абу Хайсама Зуҳайр ибн Ҳарб, Абу Курайб Муҳаммад ибн Ало, Абу Мусо Муҳаммад ибн Мусанно, Муҳаммад ибн Яҳё Зуҳалий, Имом Бухорий, Абдуллоҳ Доримий (Аллоҳ уларнинг барчаларини ўз раҳматига олсин!).
Шогирдлари
Имом Муслимнинг шогирдлари қуйидагилардир: Али ибн Ҳасан ибн Абу Исо Ҳилолий (унинг ёши имом Муслимникидан катта бўлган), Ҳусайн ибн Муҳаммад Қуббоний, Абу Бакр Муҳаммад ибн Назр Жорудий, Али ибн Ҳусайн ибн Жунайд Розий, Солиҳ ибн Муҳаммад Жазара, Абу Исо Термизий, Аҳмад ибн Муборак Мустамлий, Қози Абдуллоҳ ибн Яҳё Сарахсий, Ҳофиз Наср ибн Аҳмад ибн Наср.
Илмий асарлари
Имом Муслимнинг жуда ҳам кўплаб асарлари бор, улардан баъзилари сақланиб қолган, баъзилари эса бизгача етиб келмаган. Имомнинг ёзган илмий асарларидан баъзиларини санаб ўтамиз:
Саҳиҳи Муслим;
Ат-тамйиз;
Ал-адл;
Ал-вуҳдон;
Ал-афрод;
Ал-ақрон;
Суолотуҳу Аҳмад ибн Ҳанбал;
Амр ибн Шуайб;
Ал-интифоъ би уҳубис сибоъ;
Машойиху Молик;
Машойихус Саврий;
Машойиху Шуъба;
Ман лайса лаҳу илло ровин воҳид
Ал-мухадрамийн;
Авлодус саҳоба;
Авҳомул муҳаддисийн;
Табақот;
Афродуш Шомиййин.