Ҳаж ибодатининг турлари ва қисқача кўриниши

0

Савол:

Мен бу йил раҳматли отам учун ҳаж қилмоқчиман. Бир неча йил аввал ўзим учун ҳаж қилганман. Менга ҳаж ибодатини суннатга мувофиқ равишда адо этишнинг энг афзал кўринишини ёритиб беришингизни сўрайман. Ҳажнинг неча хил тури бор? Улардан қай бирини қилган афзал?

Жавоб:

Алҳамдулиллаҳ;
Биринчидан:

Ҳаж ибодатини бажараётган инсон саҳиҳ ҳадисларга мувофиқ бажариши керак бўлган ишларнинг қисқача баёни қуйидагича:

  • Ҳожилар зулҳижжа ойининг саккизинчи кунида Маккадан ёки унинг яқинидаги ҳарамдан эҳром кийишади. Ҳажга эҳром боғлашда ҳам умрага эҳром боғлаганидек ғусл қилади, атир сепади ва намоз ўқийди. Эҳром кийишда ҳажни ният қилиб талбия айтади. Ҳажга айтиладиган талбия ҳам умрадаги талбия билан бир хил. Лекин “лаббайка умротан”нинг ўрнига “лаббайка ҳажжан” дейди. Агар ҳажни тўлиқ бажаришига бирон нарса тўсқинлик қилишидан қўрқадиган бўлса: “Агар менга бирон бир моне тўсқинлик қилса, менинг борар жойим ўша ергача” – деб шарт билан айтади. Ҳеч қандай монедан қўрқмаётган бўлса мазкур шартни айтмайди;

  • Сўнг Минога бориб, кечаси ўша ерда тунайди. У ерда беш фарз намозни: пешин, аср, шом, хуфтон ва бомдод намозларини ўқийди;

  • Тўққизинчи зулҳижжа куни қуёш чиқиши билан Арафот тоғига боради. У ерда пешин ва аср намозини пешин вақтида жамлаб ва қаср қилиб ўқийди. Сўнг қуёш ботгунича имкон қадар кўпроқ дуо, зикр ва истиғфор билан машғул бўлади;

  • Қуёш ботганидан сўнг Муздалифага йўл олиб, у ерга етиб бориши билан шом ва хуфтон намозларини ўқийди ва бомдодни ўқигунича ўша ерда тунайди. Бомдоддан сўнг қуёш чиқишидан бироз олдинги вақтга қадар дуо ва зикр қилади;

  • Сўнг Муздалифадан Минога ўтиб, жамратул ақабага тақрибан хурмо донагича келадиган еттита тошни кетма-кет отади. Ҳар бир тош отганида такбир айтади. Жамратул ақаба Макка томондан борганда охирги тош отиладиган жойдир;

  • Сўнг қурбонлик қилади. Қурбонлик битта қўй ёки молнинг ё туянинг еттидан бири бўлиши мумкин;

  • Сўнг эркаклар соч олдиради. Аёл киши эса, сочларининг учидан бир бўғим миқдорича қисқартиради;

  • Сўнг Маккага бориб, ҳаж тавофини қилади;

  • Сўнг Минога қайтиб келади ва қолган кунларни, яъни зулҳижжанинг ўн биринчи ва ўн иккинчи кунларини шу ерда ўтказади. Ҳар куни пешин вақти кирганидан сўнг жамаротга бориб, ҳар бирига еттитадан тош отади. Тош отишни жамаротнинг суғроси, яъни кичигидан бошлайди, сўнг вусто, яъни ўртанчасига, сўнг эса кубро, яъни каттасига отади. Суғро ва вустога тош отганидан сўнг дуо қилади, куброга отганидан сўнг эса дуо қилмайди;

  • Зулҳижжанинг ўн иккинчи куни тош отиб бўлганидан сўнг хоҳласа Минодан кетади, хоҳласа ўн учинчи кечаси ҳам Минода тунаб, эртаси куни пешин вақти кирганидан сўнг олдинги тартиб бўйича тош отади. Ўн учинчи куни тош отиш учун Минода тунаш афзал, лекин вожиб эмас. Бироқ ўн иккинчи куни қуёш ботгунича Минода қолган бўлса, унда ўн учинчи куни заволдан сўнг тош отиши шарт. Агар ўн иккинчи куни қуёш ботгунича ихтиёрсиз равишда Минода қолиб кетса, масалан, кетиш ниятида тайёрланиб тушса-ю, лекин машиналар тиқилинчлиги каби сабаблар туфайли қуёш ботгунича кета олмай қолса, унда ўн учинчи куни тош отишга қолиши шарт эмас. Чунки унинг қуёш ботгунича қолиб кетиши ўзининг ихтиёри билан бўлмади;

  • Шу кунлар ниҳоясига етганидан сўнг ҳожилар ортга қайтишдан олдин Каъбани етти марта тавоф қилмасдан қайтмайдилар. Бу тавоф видолашув тавофи деб аталади. Аёл киши ҳайз ёки нифос ҳолатида бўлса, унда видолашув тавофини қилиши шарт эмас;

  • Ҳаж қилаётган инсон бу амалини бировнинг номидан қилаётган бўлса, у қариндоши ёки бегона бўлишидан қатъий назар, олдин ўзи учун ҳаж қилган бўлиши шарт. Биров учун қилинаётган ҳаж билан ўзи учун қилаётган ҳаж ўртасидаги фарқ фақат ниятда бўлади, яъни бошқа учун қилинганида талбияда “Фалончи номидан лаббайка” деб, унинг исмини ҳам айтади. Шунингдек, ибодатларни бажариш асносида ўзининг ҳаққига дуо қилиш билан бирга ҳаж қилинаётган кишининг номига ҳам дуо қилади.

Иккинчидан: ҳажнинг турларига келадиган бўлсак, уч хил тури бор: таматтуъ, қирон ва ифрод.

Таматтуъ: ҳаром ойларида, яъни шаввол, зулқаъда ҳамда зулҳижжанинг бошидаги ўн кунида умрага эҳром боғлайди. Умрани бажариб бўлганидан сўнг эҳромдан чиқади. Сўнг шу йилнинг ўзида тарвия куни  (зулҳижжанинг саккизинчи куни) Маккадан ёки унинг яқинидан ҳаж учун қайтадан эҳром кияди.

Қирон: ҳаж ва умра ибодатларини бирга бажариш мақсадида эҳром боғлаш. Бундай ниятда ҳаж ибодатини бажараётган киши фақат қурбонлик кунига келиб эҳромдан чиқиши мумкин…

Ифрод: Мийқотдан, Маккада ё мийқотдан ичкарида яшаб турган киши эса Маккадан ҳаж ниятида эҳромга киради ва ўзи билан қурбонлик олиб келган тақдирда қурбонлик кунига қадар эҳромдан чиқмайди. Агар қурбонлиги бўлмаса, ҳаж учун боғлаган эҳромини умрага айлантириб юбориши мумкин. Шунда тавоф қилади, Сафо ва Марва ўртасида саъй қилади, сочини қисқартиради ва эҳромдан чиқади. Чунки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ўзлари билан қурбонлик олиб келмаганларни шундай қилишга буюрганлар. Қирон ҳажи учун эҳром боғлаган ҳожи ҳам ўзи билан бирга қурбонлик олиб келмаган бўлса, ҳажини умрага айлантириши мумкин.

Буларнинг ичида ўзи билан қурбонлик олиб келмаганлар учун энг афзали таматтуъ ҳажидир. Чунки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам саҳобаларини таматтуъ қилишга қаттиқ буюрганлар.

Ҳаж ва умра масалаларида тўлиқроқ маълумот олиш учун Шайх Ибн Усаймин роҳимаҳуллоҳнинг “Ҳаж ва умра ибодатлари” номли китобига мурожаат қилишингизни тавсия қиламиз. Мазкур китобни Шайхнинг интернетдаги саҳифасидан юклаб олишингиз мумкин, валлоҳу аълам.

Манба: IslamQa саҳифаси

Муҳаммад Ҳабибуллоҳ (Акбар Саматов): 1988 йил Самарқанд вилоятида таваллуд топган. Ўрта мактабни тугатганидан сўнг диний илм ўрганиш ниятида Тошкент шаҳридаги Кўкалдош мадрасасига ўқишга кирган. У ерда икки йил таълим олганидан сўнг араб тилини мукаммал ўрганиш мақсадида Миср Араб Республикасига бориб, у ердаги Ал-азҳар университетига ўқишга кирган ва университетнинг Исломий Шариат факултетини тугатган. Бошланғич ва асосий илмини шайх Содиқ Самарқандийдан олган. Шунингдек, Абу Исҳоқ Ҳувайний, Мустафо Адавий, Ториқ Эвазуллоҳ, Ваҳид Абдуссалом Болий, Ҳасан Ёсир каби шайхлардан таълим олган. IxlosOrg саҳифасининг асосчиларидан бири. 2013 йилдан буён Туркияда истиқомат қилиб, даъват ва диний таълим соҳаларида фаолият юритиб келмоқда.

Изоҳ қолдиринг